Nét đẹp người phụ nữ M'nông mưu sinh trên Hồ Lăk...
THƯƠNG MI LẮM, THUYỀN ĐỘC MỘC !
*Nguyễn Hàng Tình
Người sơn nguyên coi sang dlông (căn nhà sàn dài) nơi mặt đất là thuộc về giống đực - cực dương, ngược với plung (con thuyền độc mộc) dính vào mặt nước sông hồ tự nhiên miền thượng này là giống cái - cực âm. Giống như rẫy nương và núi non là hiển thị tính nam (đực) so với sông hồ và thủy vật thuộc tính nữ (cái). Với họ, đực-cái, dương-âm là sự sống, sinh sôi, sinh hoạt, tất yếu, gần gũi như máu chảy trong người và nước chảy dưới đất.
...
...
Những mùa mưa, khô ấy, ngồi trên plung, ta cảm nhận đầy ắp sự thanh khiết mà không thấy chút tội lỗi nào với thiên nhiên. Có lẽ vì cái thân cây gỗ nổi trên nước đã cộng hưởng được mọi nguyên lý vật chất ở chiều khí động học lẫn những điều sâu kín của tự nhiên, thủy-mộc giao hòa. Nó lướt đi nhanh, nhưng đằm lắm, trôi nổi tỉnh bơ, cứ len theo con sóng, nương vào sóng, con nước, khó lật úp và cũng không chút đối kháng nào với sông sóng, gió nắng, mưa bão.
Về tên gọi, các sắc dân nhóm Môn-Khmer gọi nó là plung, còn các sắc dân nhóm Malaiyo-Polynesién gọi là m’ran. Đơn giản nó chỉ là nguyên thân cây đục lõm xuống để rỗng ra, nổi được trên mặt nước và chở được người, vật đi đó đây. Rừng núi đầy ra đấy, sông hồ, suối bàu nằm ngay bên rừng, vớ lấy một cái cây đục cho tử tế vào là có một vật dụng tuyệt vời để đi lại, sinh hoạt.
Độc mộc nghĩa là không lắp ghép. Thế thôi....
...
Ở Tây Nguyên, trong các gia đình sắc dân bản địa, người phụ nữ gánh vác, làm đủ mọi thứ, ngoại trừ plung. Đây đúng là thứ duy nhất mà đàn bà không phải đụng tay vào. Toàn bộ quá trình ra đời của plung đều do một tay đàn ông. Họ lên rừng tìm chọn cho được cây dhi grier (cây sao xanh, tiếng phổ thông), chỉ duy nhất loại cây rừng này vì chúng chịu được nắng và nước, khó mục và cũng không bị nứt nẻ trong môi trường ẩm nóng. Họ cũng chỉ chặt đúng một cây mang về, không được chặt quá.
...
...
Dù phụ nữ không nhúng tay vào nhưng khi plung hoàn thành thì việc sử dụng nó được trao ngay cho phụ nữ và người phụ nữ cũng là chủ thể sở hữu nó. Mẫu hệ mà! Vì vậy nên thường thấy nhất là hình ảnh người phụ nữ hằng ngày trên con thuyền độc mộc. Đàn ông nếu dùng đến chỉ là đi bắt cá, chở con đi chơi, chứ còn đưa thuyền đi bờ này sang bờ kia, lên rẫy, vào núi, vận chuyển hàng hóa, bán mua là trong tay người đàn bà tất - số phận họ như “dính” với chiếc thuyền độc mộc.
...
...
Dọc theo dăm ba bến hồ, bến sông ở vùng Ayun Pa của người J’rai, vùng Kon Tum của người Banarh, vùng hạ lưu sông Sêrepôk ở Ea Súp, Buôn Đôn của người Ê Đê-Lào-M’Nông, ta đỏ mắt tìm kiếm mới thấy vật vờ đôi ba con plung/m’ran. Nhưng con nào cũng tàn tạ lắm rồi, năm - sáu - bảy mươi tuổi cả. Hình ảnh rực rỡ nhất của plung bây giờ chỉ còn có thể thấy ở vùng của người M’Nông Gar, quanh hồ Lăk, xứ Lăk. Nơi này người M’Nông Gar thuần sơn nguyên, bòn của họ còn dày đặc và họ sinh sống ngàn đời với nước (lăk là nước, ở đây có cả vị Yàng Lăk - thần nước cho xứ sở) với nghề trồng lúa nước và đánh bắt thủy sinh.
Hằng ngày những người phụ nữ ở buôn Jun, buôn Lê vẫn băng hồ bằng plung để đi rẫy ở núi bên xa kia. Và những người phụ nữ ở buôn M’Liêng, Triết, Trấp… vẫn ra chợ trấn huyện lỵ bằng plung. Vì hồ tự nhiên Lăk quá đẹp, bản sắc văn hóa M’Nông Gar còn quá đặc sắc nên khách du lịch tìm đến đây nhiều. Và nhiều nhà M’Nông Gar cũng biết lấy những con plung để chở khách đi chơi kiếm chút tiền.
Với tôi, Lăk đang là “bảo tàng sống” cuối cùng về thuyền độc mộc trên miền sơn nguyên Tây Nguyên...
Nguyễn Hàng Tình
(Trích đoạn trong bài "Thương mi lắm, thuyền độc mộc!" của Nguyễn Hàng Tình đăng trên https://plo.vn/.../thuong-mi-lam-thuyen-doc-moc-680165.html)
' xlink:href='%23b'/%3e%3cuse fill='black' filter='url(%23c)' xlink:href='%23b'/%3e%3cpath fill='white' d='M12.162 7.338c.176.123.338.245.338.674 0 .43-.229.604-.474.725a.73.73 0 01.089.546c-.077.344-.392.611-.672.69.121.194.159.385.015.62-.185.295-.346.407-1.058.407H7.5c-.988 0-1.5-.546-1.5-1V7.665c0-1.23 1.467-2.275 1.467-3.13L7.361 3.47c-.005-.065.008-.224.058-.27.08-.079.301-.2.635-.2.218 0 .363.041.534.123.581.277.732.978.732 1.542 0 .271-.414 1.083-.47 1.364 0 0 .867-.192 1.879-.199 1.061-.006 1.749.19 1.749.842 0 .261-.219.523-.316.666zM3.6 7h.8a.6.6 0 01.6.6v3.8a.6.6 0 01-.6.6h-.8a.6.6 0 01-.6-.6V7.6a.6.6 0 01.6-.6z'/%3e%3c/g%3e%3c/svg%3e){kind=small}
' xlink:href='%23b'/%3e%3cuse fill='black' filter='url(%23c)' xlink:href='%23b'/%3e%3cpath fill='white' d='M10.473 4C8.275 4 8 5.824 8 5.824S7.726 4 5.528 4c-2.114 0-2.73 2.222-2.472 3.41C3.736 10.55 8 12.75 8 12.75s4.265-2.2 4.945-5.34c.257-1.188-.36-3.41-2.472-3.41'/%3e%3c/g%3e%3c/svg%3e){kind=small}
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét