Giới thiệu về tôi

Ảnh của tôi
Buôn Ma Thuột, Tây Nguyên, Vietnam

Chủ Nhật, 7 tháng 11, 2021

MỘT THỜI ÁO KHỐ VỎ CÂY *Tạ Văn Sỹ

 

Xứ Thượng

21 tháng 11, 2019 
Đã chia sẻ với Công khai
Công khai
Loại cây thường được lấy vỏ làm áo khố, người Xê Đăng gọi là “luông hmuỗ”...
MỘT THỜI ÁO KHỐ VỎ CÂY
*Tạ Văn Sỹ
“Áo” là cách nói tắt gọn, chứ ngoài áo còn làm khố nữa. Và cũng chỉ làm được áo và khố, rất khó làm quần. Là vì 2 lẽ: một là tập quán đàn ông các dân tộc khu vực này chỉ đóng khố, hai là những tấm vỏ cây rất khó khâu kết lại thành quần. Vì thế chỉ gọi “áo khố” chứ không gọi theo thói quen là “áo quần”.
Loại cây thường được lấy vỏ làm áo khố, người Xê Đăng gọi là “luông hmuỗ”, người Bahnar gọi là “loong hmok” chỉ có ở những vùng rừng già sâu tít; ngày nay còn tìm thấy ở các vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên. Loài cây này thân suôn thẳng, vươn thẳng lên trời cao. Ở các vùng rừng gần hầu như không còn thấy bóng dáng loài cây này nữa.
Nếu nhu cầu làm ít áo khố thôi thì bà con chỉ đo cắt vài khoanh vỏ phía dưới thấp quanh gốc cây là đủ. Sau đó, khi cần thêm nữa, thì cắt tiếp khoanh khác, không cắt lột liền nhau khiến cây không đưa được chất dinh dưỡng từ đất lên nuôi cây và tạo lớp vỏ mới. Ít khi nào bà con đốn hạ luôn cả cây. Độ dài từng khoanh vỏ cây phải tính sao để khi gập đôi lại thì vừa che đủ ngực và lưng người.
Những khoanh vỏ cây mang từ rừng về được bà con khoét một lỗ ở giữa chỗ gập đôi lại để sau này làm cổ áo, lấy vồ gỗ đập dập mềm toàn bộ, chẻ vót các thanh lồ ô cột nẹp chặt lại, đem ngâm vào chỗ sông suối một thời gian rồi moi lên nạo gạt sạch phần thịt vỏ đã thối rữa. Lại đập dập lần nữa và ngâm tiếp. Cứ thế, đập rồi ngâm đi ngâm lại nhiều lần, đến khi khoanh vỏ cây chỉ còn là một nùi tưa trắng những sợi xơ mềm thì mang về se bện, kết nối lại thành một tấm vải thô mộc sần sùi.
Để kết nối vạt trước với vạt sau và những chỗ cần thiết trên áo (như cổ, nách), bà con dùng dây “kơxai nhai” (tiếng Xê Đăng), dây “tơlei nhai” (tiếng Bahnar) đan nối lại ở 2 bên hông. Dây “nhai” tước từ vỏ cây “nhai”, một loài cây thân nhỏ, mảnh, dài (như cây đay, cây lanh), cũng đã được ngâm nước cho rữa thịt, còn lại sợi rất dai, rất chắc. Dùng dây nhai đan bện những chỗ cần kết nối của tấm “vải” vỏ cây đã được xe kín, thế là có ngay chiếc áo. Áo vỏ cây luôn là áo cộc tay, chỉ đủ che ngực và lưng, không có áo dài tay, vì rất khó đan kết chỗ nách áo nếu làm thêm ống tay áo.
...
...
Hiện nay, chắc rằng ở bảo tàng các tỉnh Tây Nguyên hãy còn trưng bày những tấm áo khố vỏ cây như vậy. Ở Bảo tàng tổng hợp tỉnh Kon Tum vẫn còn lưu giữ mấy bộ áo khố vỏ cây thời kháng chiến sưu tầm được. Có áo đã cũ đen, có bộ còn trong thời kỳ làm thô, tức ngâm chưa rữa hết thịt vỏ cây, còn cứng đơ đơ, đụng nhẹ cũng rụng gãy từng vảy (nếu không có chế độ bảo quản tốt e khó giữ được lâu dài). Có bộ đã được làm “tinh” tức đã được đan bện thành áo, rất mềm mại, màu trắng đục, trông không khác gì một phần chiếc bao tải gai thường dùng đựng gạo trước đây (trước khi bị “thế hệ” bao bì ni lông lấn át).
...
...
Ngày nay nghe nói đến áo khố vỏ cây mọi người đều cho là món đồ lạ, rất háo hức kiếm tìm để “mục sở thị” thỏa tính tò mò. Thì đấy, mời các bạn đến với các bảo tàng ở khu vực Tây Nguyên để xem lại một sản phẩm độc đáo của thời… “tiền sử”! Những tấm áo thô sơ đến độ không thể nào “thô” hơn được nữa ấy, nếu đem so với lụa tơ gấm đoạn, nhưng ngày xưa đã vô cùng cần thiết và ngày nay lại vô cùng quý hiếm, mang một giá trị khác, một ý nghĩa đặc biệt khác.
TẠ VĂN SỸ
(Trích đoạn từ bài "Một thời áo khố vỏ cây" của Tạ Văn Sỹ đăng trên https://www.baogialai.com.vn/.../mot-thoi-ao-kho-vo-cay.../)
Kim Thoa Pham, Ly Trinh và 82 người khác
26 bình luận
5 lượt chia sẻ
Thích
Bình luận
Chia sẻ

26 bình luận

  • Kim Tuyet
    Nhớ thời xưa khổ thiệt, nghe kể về người kinh mặc quần áo bằng bố tời, sau đó mặc vải bao bột mì ... chuyện Chữ Đồng Tử chắc là có thật. Mặc áo khố vỏ cây này chắc cũng không thoải mái gì.
    1
    • Yêu thích
    • Phản hồi
    • 1 năm
    • Xứ Thượng
      Bởi vậy, loài người mới mau mau tìm cách quay tơ dệt vải... ha bạn Kim Tuyet.
      2
      • Thích
      • Phản hồi
      • 1 năm
    • Kim Tuyet
      Xứ Thượng bây giờ vải vóc nhiều và đa dạng thì người ta lại mặc càng ít vải càng thích
      3
      • Haha
      • Phản hồi
      • 1 năm
    • Xứ Thượng
      Kim Tuyet Do hiệu ứng nhà kính làm thời tiết nóng quá chời...
      3
      • Thích
      • Phản hồi
      • 1 năm
  • Trần Thị Nguyệt
    Cám ơn Xứ Thượng mỗi ngày lại sưu tầm bài về mảnh đất đang sống và mang ơn .
    3
    • Haha
    • Phản hồi
    • 1 năm
    • Xứ Thượng
      Mời bạn ghé thăm quán cf Văn nha...hhh
      1
      • Thích
      • Phản hồi
      • 1 năm
    • Trần Thị Nguyệt
      Xứ Thượng Cám ơn ,trước đây nhóm bạn chúng tôi hay đến nhưng bâyy giờ gìa yếu đi dốc đó hơi sợ và nhóm bạn ấy tản mát ..nên lâu không tới , vẫn nhớ quán Văn và vợ chồng chủ quans vui vẻ mến khách ,quán nghệ thuật .
      1
      • Yêu thích
      • Phản hồi
      • 1 năm
    • Hien Tranthikim
      Xứ Thượng Em biet anh Dat lay biet danh nay , la st ve xu Thuong cho tui em doc da thi thoi he
      2
      • Haha
      • Phản hồi
      • 1 năm
    • Xứ Thượng
      Hien Tranthikim , anh đã bảo anh hết đề tài rồi mà e.
      1
      • Thích
      • Phản hồi
      • 1 năm
    • Hien Tranthikim
      Xứ Thượng Anh chi noi vay thoi , chu de tai nao cung y nghia va hay , vi anh em minh sinh ra va lon len o xu Thuong nay hoi do con nho , 10/3 /75 luu lac di khap moi noi , nho Anh tui em moi biet nhieu ve noi chon nhau cat ron cua minh . Cam on Anh nhieu nhe Anh Dat
      2
      • Yêu thích
      • Phản hồi
      • 1 năm
  • Lo Lem
    Xứ Thượng chuyên sưu tầm những tài liệu độc đáo, thú vị.Cảm ơn XT nhé.
    2
    • Thích
    • Phản hồi
    • 1 năm
  • Ly Trinh
    Áo vỏ cây em chỉ đc nghe, nay mới thấy hình. Cảm ơn a. Thượng Xứ nha
    1
    • Thích
    • Phản hồi
    • 1 năm
  • Nhãn dán Thích Awesome, flaming thumbs up
    1
    • Yêu thích
    • Phản hồi
    • 1 năm
  • Trúc Tài
    Nhờ anh Xứ Thượng chịu sưu tầm rồi đăng bài mà em đây cũng được hiểu và biết nhiều điều hay ý lạ . Cám ơn anh 🙏❤️ luôn ngóng bài anh đăng 😍
    2
    • Yêu thích
    • Phản hồi
    • 1 năm
  • Hoan To
    sau 75, người kinh mình, dân cũng như tù, chưa phải dùng vỏ cây che thân, nhưng dùng bao cát nhà binh, thứ bằng ny-lông, may áo, may đồ lót là có. chuyện kể rằng có thằng tù kia được làm phụ tá cho một thằng bác sĩ ngụy cũng tù cải tạo, trông coi một bịnh xá trong trại tù. xảy khi có người dân kinh tế mới mang tới một cô gái bị thương vùng hạ bàn, xin cứu chữa. trại cho phép, thằng bs biểu thằng phụ tá cởi đồ cô gái. thằng tù rắn mắt chép miệng rên thầm, "trời đất ơi, bao nhiêu năm nay không được thấy mặt mũi nó ra sao rồi, bây giờ tha hồ mãn nhãn nhé." than ôi, khi thấy cái quần lót của cô gái may bằng vải bao cát, nó cụt hứng, muốn ứa nước mắt khóc. tôi cũng từng được mặc áo vải bao cát do môt thằng tù về trước bàn giao, khi được thả tôi cũng bàn giao cho thằng ở lại...
    2
    • Buồn
    • Phản hồi
    • 1 năm
Người đăng: vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)