Dân ca Ê Đê...làn điệu Ay ray... HÁT GIAO DUYÊN TRONG ĐÁM TANG

Dân ca Ê Đê...làn điệu Ay ray...

HÁT GIAO DUYÊN TRONG ĐÁM TANG

...
Trước đây kiêng và bây giờ vẫn vậy. Tuyệt đối kiêng không hát ay ray trong nhà, chỉ hát ở không gian công cộng, bên ngoài ngôi nhà dài Ê đê. Nếu nghe tiếng hát ay ray, tiếng đinh năm ở ngôi nhà dài nào đó trong buôn thì chắc chắn ở nhà ấy có người qua đời, hoặc gia đình đó làm lễ bỏ mả cho người chết. Vì sao trong ngày tang lễ mà người Ê đê lại hát giao duyên?

“Ay ray là 1 làn điệu hát giao duyên nhưng lại chỉ hát trong đám chết. Người ta quan niệm là nhà tôi có người chết, anh đến anh chia buồn với tôi là anh phải đem cái vui đến. Chứ anh đến, anh cũng khóc lóc, mếu máo thế thì anh cộng thêm buồn cho tôi đấy chứ, anh có chia tí nào đâu! Thế thì anh đến là anh phải vui, phải múa, phải hát và tốt nhất là hát giao duyên. Cái chết lại là mở đầu cho một mối tình. Rồi họ lại lấy nhau, họ lại sinh con đẻ cái, lại bắt đầu 1 sự sống mới. Tức là cái vòng đời nó khép kín như vậy. Chính vì thế, cái điệu hát ay ray chỉ hát trong đám ma”.

Hát ay ray mang âm hưởng khoẻ khoắn, lạc quan chứ không âu sầu, bi luỵ... Phải nhanh ý, phải thuộc nhiều câu nói có vần, giàu hình ảnh để có thể ứng đối nhanh... Người ta hát, mình trả lời lại mới hấp dẫn. Có người biết hát nhưng lại không biết đối đáp lại với nhau thì coi như không hát.

Nhiều đôi trai gái Ê đê đã nên duyên vợ chồng từ những cuộc hát đối đáp ay ray bởi cảm mến tài năng, trí thông minh hóm hỉnh và tìm thấy tâm hồn đồng điệu qua lời ca, ánh mắt. Còn khi hát một mình, ay ray mang tính tự sự rõ nét, người hát bày tỏ nỗi niềm, có thể là giãy bày tâm tư sầu nhớ, niềm vui, có thể ca ngợi tình cảm gia đình, tình bạn, tình yêu quê hương, cảnh đẹp đất nước... Nhiều người cảm nhận nghe ay ray lúc thì hình dung ra tiếng thì thầm của cánh rừng, khi thì lại thấy đâu đây tiếng gió đại ngàn, tiếng suối reo nơi núi rừng Tây Nguyên.

...

(Trích theo "Hát giao duyên trong đám chết – Đó là Ay ray" của Minh Huệ đăng trên http://vov4.vov.vn/TV/van-hoc-nghe-thuat/)