Truyền thuyết xứ Mường ...

NẾP "GÀ GÁY"

...
Ngày xưa có một cô gái đến tuổi lấy chồng, trước khi đi làm dâu, người mẹ đưa cho cô con gái chiếc túi, trong đó có những hạt thóc vàng mẩy hạt mà bấy lâu nay cô chưa thấy bao giờ. Về nhà chồng, cô cẩn thận cất vào góc nhà. Hai ngày sau, mẹ chồng dặn cô dâu nhớ dậy sớm giã gạo nấu xôi để mẹ cúng thần Nông làm lễ xuống đồng. Nhưng hai vợ chồng mới say tình đã ngủ quên lời mẹ dặn. Mãi đến khi gà gáy sáng cô con dâu mới bừng tỉnh giấc, vội vàng mang gạo nếp ra vo và cho vào nồi xôi. Lạ lùng thay, nồi xôi vẫn dẻo và thơm ngon, cô con dâu thở phào nhẹ nhõm. Trong lúc vội vàng, nàng đã lấy nhầm túi thóc mà mẹ nàng đã đưa cho. Những hạt vương vãi còn lại, nàng đem nhân giống và cho đến nay xôi nếp “Gà gáy” đã được nhiều người biết đến.

“Gạo nếp Gà gáy”, sản vật truyền thống của người dân tộc Mường ở huyện Yên Lập, Phú Thọ đang được phục tráng và phát triển chuỗi sản xuất. Mới ra thị trường nhưng đã rất đắt khách.

Đó là loại gạo có truyền thống hàng trăm năm, được trồng thời gian dài, hạt gạo to, trắng. Thời gian đồ xôi ngắn. Xôi nếp thơm, dẻo, ăn không bị ngấy.
...
“Lúa nếp Gà gáy khi trồng thân cây cao ngang đầu người, mùi hương thơm nên rất dễ bị sâu bệnh. Đặc biệt là nếu thời tiết xấu, mưa bão vào dịp lúa chín, cây đổ thì coi như mất mùa...
...
Để duy trì đặc sản gạo truyền thống của Yên Lập, một tổ chức phi chính phủ nước ngoài đã thực hiện dự án nhằm bảo tồn và phát triển gạo nếp Gà gáy, đưa sản phẩm quý ra thị trường.
...
(Trích theo 'Đặc sản huyền thoại xứ Mường ra thị trường" đăng trênwww.vietnamnet.vn/gao_nep_ga_gay)