Tìm về mảnh vườn hoa thắm hái bông tầm xuân trao nàng...
NỖI TIẾC THƯƠNG “… NỤ TẦM XUÂN NỞ RA XANH BIẾC”
Trèo lên cây bưởi hái hoa
Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân
Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc
Em đã có chồng anh tiếc lắm thay!
Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân
Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc
Em đã có chồng anh tiếc lắm thay!
...
Hãy trở lại với màu “xanh biếc” của hoa tầm xuân, vì đây là vấn đề còn chưa thống nhất ý kiến… Vì sao lại có sự nhầm lẫn đến như vậy? Một nhà nghiên cứu đã cho biết “ Trong dân ca tình yêu các dân tộc ít người cái hiện tượng khi tình duyên trắc trở thì các màu sắc được miêu tả đều trái ngược với màu sắc trong thực tế. Mà không chỉ ở dân tộc ít người, dân tộc kinh cũng thế. Cái màu sắc của hoa cúc trong bài ca đối đáp nam nữ dưới đây đã biến đổi thật là phi lý:
-Hoa cúc vàng nở ra hoa cúc tím
Em có chồng rồi trả yếm cho anh!
-Hoa cúc vàng nở ra hoa cúc xanh
Yếm em, em mặc, yếm gì anh, anh đòi!
...
Em có chồng rồi trả yếm cho anh!
-Hoa cúc vàng nở ra hoa cúc xanh
Yếm em, em mặc, yếm gì anh, anh đòi!
...
Riêng tôi, tôi lại tiếp cận những câu ca dao trên theo một hướng khác. Đó là tìm hiểu kỹ hơn về đặc điểm hoa tầm xuân để lý giải về “ Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc” mà tìm hiểu tiếng lòng của chàng trai thông qua ngôn ngữ của loài hoa ấy. Chúng ta vẫn biết tầm xuân là một loại hồng dại, thân và cành có nhiều gai, hoa màu hồng mọc thành từng chùm, được xem là một loài hoa dân dã thường trồng làm hàng rào. Đó là loài hoa gợi đến những gì thật bình dị, gần gũi, thân quen. Cũng thật may mắn là nhà tôi cũng có một lớp hàng rào là những bụi tầm xuân. Ngày xưa, cứ mỗi buổi chiều tôi thường ra đứng ngắm những cành hoa tầm xuân đong đưa trong gió dưới ánh nắng chiều sắp tắt. Nhưng rồi một lần tôi mới chợt hiểu ra nếu chỉ ngắm hoa vào buổi chiều tàn thì không thể nào phát hiện được cái “ xanh biếc” của loài hoa ấy. Để cảm nhận được sự nuối tiếc vô bờ của chàng trai thì phải ngắm hoa vào một buổi sớm mai khi tầm xuân hé nở…
...
Chúng ta dễ dàng nhận thấy, chàng trai đâu phải là người cả cuộc đời chỉ miệt mài với một đóa tầm xuân. Anh đã từng cất công “Trèo lên cây bưởi hái hoa”. Và thường cứ trèo cao thì hay ngã đau. Biết đâu anh cũng đã thấm thía và “ ngộ” ra được điều gì đó khi phải cất công Trèo lên cây bưởi hái hoa. Có như thế anh mới tìm đến những cái giản dị, mộc mạc, dân dã hơn : Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân. Ta cũng nhận ra hành động hái nụ tầm xuân của anh cũng chỉ là vô tình, bất chợt chứ không chủ ý như hái bông hoa bưởi. Nụ tầm xuân thì bé tí dược bọc bởi đài lá xanh che khuất gần hết sắc hồng của nụ , nó không trắng ngần lồ lộ, tỏa ngát hương thơm đầy khêu gợi như bông hoa bưởi . Anh mải tìm cái đẹp ở mãi đâu cao tít xa xôi mà bỏ quên Nụ tầm xuân bé bỏng giản dị, khiêm tốn nép trong khóm lá ở dưới vườn cà ngay cạnh bên anh như anh đã quên hẳn sự hiện diện của cô bé láng giềng cách nhà anh chỉ một bụi hàng rào. Cô nhỏ lúc ấy hẳn trông còn thơ bé quá, mà tuổi dậy thì lại đến muộn không như các bạn cùng lứa với mình , cô vẫn còn được bọc kỹ trong đài lá xanh non . Vậy thì có gì khiến anh phải bận lòng ? Dĩ nhiên anh bỏ qua cô, cất công đeo đuổi những cô gái xinh đẹp khác. Cô không có tên trong danh sách những cô gái mà anh đã khó nhọc kiếm tìm .
Chúng ta dễ dàng nhận thấy, chàng trai đâu phải là người cả cuộc đời chỉ miệt mài với một đóa tầm xuân. Anh đã từng cất công “Trèo lên cây bưởi hái hoa”. Và thường cứ trèo cao thì hay ngã đau. Biết đâu anh cũng đã thấm thía và “ ngộ” ra được điều gì đó khi phải cất công Trèo lên cây bưởi hái hoa. Có như thế anh mới tìm đến những cái giản dị, mộc mạc, dân dã hơn : Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân. Ta cũng nhận ra hành động hái nụ tầm xuân của anh cũng chỉ là vô tình, bất chợt chứ không chủ ý như hái bông hoa bưởi. Nụ tầm xuân thì bé tí dược bọc bởi đài lá xanh che khuất gần hết sắc hồng của nụ , nó không trắng ngần lồ lộ, tỏa ngát hương thơm đầy khêu gợi như bông hoa bưởi . Anh mải tìm cái đẹp ở mãi đâu cao tít xa xôi mà bỏ quên Nụ tầm xuân bé bỏng giản dị, khiêm tốn nép trong khóm lá ở dưới vườn cà ngay cạnh bên anh như anh đã quên hẳn sự hiện diện của cô bé láng giềng cách nhà anh chỉ một bụi hàng rào. Cô nhỏ lúc ấy hẳn trông còn thơ bé quá, mà tuổi dậy thì lại đến muộn không như các bạn cùng lứa với mình , cô vẫn còn được bọc kỹ trong đài lá xanh non . Vậy thì có gì khiến anh phải bận lòng ? Dĩ nhiên anh bỏ qua cô, cất công đeo đuổi những cô gái xinh đẹp khác. Cô không có tên trong danh sách những cô gái mà anh đã khó nhọc kiếm tìm .
Thời gian trôi qua…Chợt hôm nay gặp lại, anh mới sững sờ. Trước mắt anh Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc, anh choáng ngợp, ngất ngây. Anh tự hỏi lòng: Sao anh lại có thể quên được cái đặc sắc nhất mà trời đã trao tặng cho mỗi đóa tầm xuân? Tuy cùng loài với hồng dại nhưng tầm xuân lại không hề trải qua thời kỳ hàm tiếu như hoa hồng để từng ngày, từng ngày cái đẹp cứ thế mà dần dần lộ diện. Nụ tầm xuân không hé mở từ từ mà bất ngờ nở ngay ra một bông hoa hơi chúm chím, cánh hồng thắm, những tua nhụy vàng ươm. Giữa nhụy là một cái chồi non xanh biếc. Nụ tầm xuân như cô bé nhà bên mà mãi cho đến ngày cô lấy chồng, nét đẹp dậy thì vẫn chưa kịp đến. Giờ đây khi gặp lại, cô đã là một thiếu phụ nhưng vẫn be bé, xinh xinh nhan sắc vừa đến độ, vẫn giữ được vẻ e ấp đáng yêu của một cô gái dậy thì chẳng khác gì đóa tầm xuân mới nở. Anh ngẩn ngơ… tiếc nuối …!
...
Anh còn tiếc hơn nữa bởi anh biết cô gái nào trước khi lấy chồng lại chẳng từng mơ ước:
Lấy chồng cho đáng tấm chồng
Bõ công trang điểm má hồng, răng đen.
Bõ công trang điểm má hồng, răng đen.
Nhưng trong xã hội ấy, họ đâu được quyền chọn lựa, tìm kiếm hạnh phúc của cuộc đời mình:
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai?
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai?
Và trong cái tiếc nuối ấy biết đâu còn cả nỗi xót xa khi thấy tấm lụa đào, cái bông hoa lài lại rơi vào tay kẻ phàm phu tục tử. Cô gái bé bỏng, đáng yêu phải rơi vào cảnh lẽ mọn, kiếp lấy chồng chung. Đã thế, khi có chồng, có con lễ giáo phong kiến khe khắt, công việc gia đình đè nặng họ đâu còn dịp để vui chơi, trau chuốt bản thân:
Chưa chồng đi dọc đi ngang
Có chồng cứ thẳng một đàng mà đi.
Có chồng cứ thẳng một đàng mà đi.
Hoặc:
Chưa chồng nón thúng quai thao
Có chồng nón rách quai nào mặc quai
Có chồng nón rách quai nào mặc quai
Rồi cùng với những quan niệm và hủ tục “ đa tử đa phúc”, cô hàng xóm xinh xắn ngày nào chưa kịp có được một phút giây ước ao, mơ mộng cho hạnh phúc của cuộc đời mình, chẳng mấy chốc đã trỏ thành một thiếu phụ năm con:
Lấy chồng từ thưở mười ba
Đến nay mười tám thiếp đà năm con
Ra đường thiếp hãy còn son
Về nhà thiếp đã năm con cùng chồng
Đến nay mười tám thiếp đà năm con
Ra đường thiếp hãy còn son
Về nhà thiếp đã năm con cùng chồng
Thật ra, người phụ nữ ngày xưa, mấy ai năm con mà vẫn còn giữ được vẻ xinh đẹp, tươi tắn, duyên dáng, đáng yêu của thưở thanh xuân! Có chăng chỉ còn lại là hình ảnh một người phụ nữ trông thật nhếch nhác , thảm hại, đáng thương:
Gái một con trông mòn con mắt
Gái hai con vú quặt ngang lưng
Ba con cổ ngẳng răng vàng
Bốn con quần áo đi ngang khét mù
Năm con tóc rối tổ cu
Sáu con gấu trụt váy dù vận ngang.
...
Gái hai con vú quặt ngang lưng
Ba con cổ ngẳng răng vàng
Bốn con quần áo đi ngang khét mù
Năm con tóc rối tổ cu
Sáu con gấu trụt váy dù vận ngang.
...
“Anh tiếc lắm thay!” Tiếc vô cùng! Tiếc cho anh , anh còn tiếc cả cho cô. Phải chăng ngoài sự hối tiếc trước phát hiện quá muộn màng của một chàng trai mà cả cuộc đời cứ mải mê đi tìm cái đẹp đích thực trong cuộc sống, bài ca dao còn thấm đẫm tính nhân văn sâu sắc: Một tấm lòng “ thương hoa tiếc ngọc”… Cảm thương cho sự mong manh của một kiếp hoa. Thương cho những người phụ nữ đẹp người, đẹp nết khát khao cháy bỏng một cuộc sống hạnh phúc trong xã hội cũ nhưng với thân phận bị phụ thuộc, không làm chủ được cuộc đời mình mà nhan sắc xinh đẹp một thời đã nhanh chóng tàn phai cùng với những ước mơ không thể trở thành hiện thực…
(Trích theo bài "NỖI TIẾC THƯƠNG “… NỤ TẦM XUÂN NỞ RA XANH BIẾC” của TUYẾT MAI đăng trên http://mocay.org/)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét