TÙ TRƯỞNG AMA THUỘT CÓ TÊN LÀ Y MUN H'DƠK

Chuyện xứ Thượng...

TÙ TRƯỞNG AMA THUỘT CÓ TÊN LÀ Y MUN H'DƠK

Đến nay vùng đất Ban Mê Thuột đã trải qua hơn 110 năm hình thành và phát triển, nhưng vẫn chưa tìm thấy tài liệu ghi rõ về tiểu sử của nhân vật Ama Thuột. Đi khắp các buôn làng, những chuyện kể về ông trở nên hư hư thực thực, gần như huyền thoại.
...

Theo TS Lương Thanh Sơn, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Ama Thuột có tên khai sinh là Y Mun H’Dơk. Ông sinh ra và lớn lên ở buôn Ky, nhưng lại được sắp đặt trong cương vị là khoa pin ea (người đứng đầu buôn) của buôn Ako Siêr, bởi Y Mun H’Dơk được con gái của tù trưởng Ama Blơi (Y Ngut H’Dơk) thanh thế khắp vùng, thời đó đến cưới về làm chồng. Dòng họ H’Dơk ở buôn Ky cũng một chủ bến nước, nhưng luật tục không cho con trai quyền thừa kế, nên Y Mun H’Dơk phải tuân theo và thế là chỉ có những người chị, em gái của ông được thừa kế quyền đó. Y Mun H’Dơk vẫn là người mang trong mình dòng máu của dòng họ H’Dơk giống như bố vợ, khi trở thành người đứng đầu buôn Ako Siêr, thanh thế của những người đàn ông dòng họ H’Dơk càng trở nên lẫy lừng.

Theo một số tài liệu, địa danh Buôn Ma Thuột là tên của một buôn đồng bào Ê đê Kpă. Vùng đất này vào cuối thể kỷ XIX chỉ có một buôn, với khoảng năm chục nhà dài, mỗi nhà có từ 30-40 người, do tù trưởng Ama Thuột cai quản nằm bên dòng suối Ea Tam. Đến đầu thế kỷ XX, Buôn Ma Thuột không còn là một buôn đơn lẻ nữa mà đã quy tụ phát triển thêm hàng chục buôn. Buôn Ma Thuột tức là làng của Ama Y Thuột-làng của cha Y Thuột (tiếng Ê đê: Ama có nghĩa là cha, Y Thuột là chỉ người con trai tên Thuột- Buôn Ma Thuột là tên gọi tắt: làng của cha Y Thuột).
...

Tài liệu của TS Lương Thanh Sơn cho biết: “Một du khách nước ngoài lần đầu tiên đến Đắk Lắk, đã may mắn được dự đám tang của người tù trưởng Ama Thuột. Ama Thuột đã bị chết trong vụ cháy nhà vào mùa nóng nực, oi bức... đám tang được đưa đi bằng voi, bằng ngựa và đi xa vài km...”.Cho đến nay nhân vật Ama Thuột có rất ít tư liệu lịch sử ghi chép về nhân vật này và cũng chưa có tư liệu về năm sinh, năm mất của ông. Tuy nhiên, dù ít, dù nhiều nhưng mỗi người, mỗi buôn của đồng bào Ê đê vẫn đều lưu giữ lại hình ảnh về Ama Thuột theo cách của riêng mình.

(Trích theo "Huyền bí tù trưởng A Ma Thuột" của Bá Thăng đăng trênhttp://baodansinh.vn/)