NỮ TÙ TRƯỞNG Ê ĐÊ
Căn cứ vào những tài liệu về hoạt động hành chính tự quản của xã hội Tây Nguyên cổ truyền, hoặc từ thời thuộc Pháp và trong quá trình điền dã sưu tầm, nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy: không chỉ những người già (người cao tuổi) mới được tôn vinh làm người lãnh đạo cao nhất của cộng đồng, mà dù còn trẻ, nếu có đạo đức, sự tài ba, có kinh nghiệm sản xuất, hội tụ đủ tín nhiệm của đông đảo các thành viên trong mọi gia đình (các bếp), vẫn có thể được bầu làm lãnh đạo. Như trường hợp nữ tù trưởng Yă Wam ở Ea Khiết, huyện Cư MGar, tỉnh đăk Lăk, chỉ là người phụ nữ của một gia đình giàu có...(Theo nghiên cứu của Linh Nga Niê kdam)
... Bà này cũng khác người lắm! Chồng chết đã bốn, năm mùa rẫy mà nhất định không chịu chấp nhận nối sợi dây cuê nuê. Vì bà ta là mtâo mniê – tù trưởng nữ, nên pô bhiăn kđi – người xử kiện và dòng họ bên chồng cũng đâu có dám bắt lỗi.
Nhưng nghe đâu giữa bà và Y Thu KhunZuNop có một mối quan hệ không phải bình thường. Khi Y Thu đưa cả bộ tộc của ông ta từ bên Lào di cư qua vùng chân núi Cư Minh để lập bãi săn voi, chỉ dám dựng mấy nhà tạm trên các đảo nhỏ quây cụm theo dòng Sê Rê Pôk, người quanh vùng quen gọi buôn đó là Keang apa – làng đảo. Sau đó, cũng nghe nói Y Thu có tặng cho Yă Wam một con voi trắng và bà đã nhượng cho ông khu đất đẹp nhất bên bờ sông để lập buôn mới.
Chuyện chia đất cho người thiếu không là việc lạ hay hiếm có của các tù trưởng Ê Đê. Nhưng cho hẳn một vùng lãnh địa rộng lớn, rừng suối đất đai màu mỡ ở buôn Đôn để làm khu vực săn bắt và thuần dưỡng voi thì cũng phải có lý do gì chớ? Trong mấy cuộc rượu cần của các pô êlan – chủ đất quanh đây, người ta uống tới la đà rồi xì xào rằng tuần trăng nào Yă Wam cũng theo Y Thu đi săn voi. Người đàn bà Ê Đê được coi trọng nhất trong gia đình nhưng không mấy khi giao tiếp với người ngoài, việc ấy do ông chồng lo hết. Trường hợp Yă Wam tự mình đứng ra coi sóc mọi việc trong buôn làng, có hơi khác người ta một chút nhưng vẫn chấp nhận được vì bà là mtâo mniê.
Nhưng chuyện săn bắn trong rừng kỵ nhất là mang đàn bà đi cùng. Vậy mà Y Thu dám cho Yă Wam theo, lại ngồi bên nhau trên cùng một lưng voi nữa thì… chưa biết nghĩ thế nào. Dù sao đó cũng là chuyện của họ...
(Trích trong "Chiếc bầu nước của H’Lâm" của H'Linh Niê)
Chuyện chia đất cho người thiếu không là việc lạ hay hiếm có của các tù trưởng Ê Đê. Nhưng cho hẳn một vùng lãnh địa rộng lớn, rừng suối đất đai màu mỡ ở buôn Đôn để làm khu vực săn bắt và thuần dưỡng voi thì cũng phải có lý do gì chớ? Trong mấy cuộc rượu cần của các pô êlan – chủ đất quanh đây, người ta uống tới la đà rồi xì xào rằng tuần trăng nào Yă Wam cũng theo Y Thu đi săn voi. Người đàn bà Ê Đê được coi trọng nhất trong gia đình nhưng không mấy khi giao tiếp với người ngoài, việc ấy do ông chồng lo hết. Trường hợp Yă Wam tự mình đứng ra coi sóc mọi việc trong buôn làng, có hơi khác người ta một chút nhưng vẫn chấp nhận được vì bà là mtâo mniê.
Nhưng chuyện săn bắn trong rừng kỵ nhất là mang đàn bà đi cùng. Vậy mà Y Thu dám cho Yă Wam theo, lại ngồi bên nhau trên cùng một lưng voi nữa thì… chưa biết nghĩ thế nào. Dù sao đó cũng là chuyện của họ...
(Trích trong "Chiếc bầu nước của H’Lâm" của H'Linh Niê)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét