PHỤ NỮ Ê ĐÊ

PHỤ NỮ Ê ĐÊ
(Ảnh "Thiếu nữ Ê Đê" - Trịnh Việt Hùng.)

Xã hội truyền thống của người Ê Đê là xã hội mẫu hệ với quan niệm thể hiện trong tổ chức xã hội dòng họ, chế độ thừa kế tài sản cũng như trong hôn nhân, gia đình thuộc về dòng họ nữ (hay còn gọi là dòng mẹ). Trong xã hội người Ê Đê truyền thống, phụ nữ chủ động cưới chồng, đàn ông cư trú phía nhà vợ, con cái thuộc dòng mẹ, mang họ mẹ,...
...
Người Ê Đê quan niệm chị cả như là mẹ và chồng của chị cả như là cha. Và vì vậy, nếu cô gái nào không hoàn thành vai trò của mình trong gia đình thì sẽ bị gia đình từ bỏ, cộng đồng cười chê. Và vì vậy, cuộc sống của người phụ nữ muốn được ổn định, sung sướng thì cần có hai người đàn ông bên cạnh: một là người chồng để nuôi sống gia đình và hai là anh, em trai (dam dei) là người cố vấn trong cuộc sống. Do vậy, dam dei chính là những người đại diện cho dòng họ mẹ để đi hỏi chồng cho các cháu gái, thương lượng hòa giải nếu xảy ra tranh chấp, kiện tụng dính líu đến mẹ hoặc các chị em gái của mình.

Tuy vậy, theo quan niệm của người Ê Đê, những hành vi sai trái do người đàn ông thực hiện là do anh ta không được giáo dục chu đáo bởi dòng họ anh ta. Vì thế, người phụ nữ Ê Đê lại phải có trách nhiệm khá lớn về hành vi, thái độ của các dam dei, khi họ còn độc thân cũng như có gia đình. Luật tục quy định rõ gia đình vợ hoàn toàn không chịu trách nhiệm về các hành vi sai trái của con rể, ngoại trừ trường hợp chàng rể đi ăn cắp để nuôi vợ con. ( Trích theo Thiết chế gia đình mẫu hệ Ê Đê trong bối cảnh kinh tế, văn hóa - xã hội của người Ê Đê hiện nay đăng trên Tạp chí Phát triển bền vững vùng Tây Nguyên số 3/2012 )

Thích