Giới thiệu về tôi

Ảnh của tôi
Buôn Ma Thuột, Tây Nguyên, Vietnam

Chủ Nhật, 20 tháng 11, 2022

THEO NHỮNG MÙA LÚA RẪY *Khánh Huyền

 

Xứ Thượng

 
Đã chia sẻ với Công khai
Công khai
Cứ độ tháng 11 hằng năm, lúc tiết trời chuyển sang hanh khô là một số cư dân bản địa người M’nông tại huyện Lắk lại trèo đèo thu hoạch lúa rẫy.
THEO NHỮNG MÙA LÚA RẪY
*Khánh Huyền
Tại đồi Tiểu khu 1427 (thuộc xã Krông Nô, huyện Lắk) vào dịp này, từng nhóm người thoăn thoắt tuốt những bông lúa vàng óng ả bằng đôi tay gân guốc của mình. Dẫu hiệu quả kinh tế không cao, nhưng với đồng bào M’nông thì hạt lúa rẫy có giá trị tinh thần rất lớn đối với họ. Theo nhiều người cao tuổi ở huyện Lắk, từ xa xưa, người M’nông đã có truyền thống trồng lúa rẫy. Đối với họ, cây lúa rẫy không chỉ đơn thuần mang lại lương thực duy trì cuộc sống mà còn mang tín ngưỡng, bản sắc văn hóa riêng. Do đó, vào thời điểm lúa chín, bà con phải tuốt lúa về giã ra cúng các vị thần linh trước rồi mới được thu hoạch.
Khác với lúa nước, lúa rẫy có thời gian sinh trưởng và phát triển lâu hơn, theo đó từ khi trỉa hạt đến lúc thu hoạch khoảng hơn 6 tháng. Bắt đầu vào mùa mưa hằng năm, người M’nông lại lên đồi phát dọn cây cỏ, đến mùa mưa vào đầu tháng 5, khi rẫy đã được đốt xong, dọn sạch để lại trên mặt đất một lớp tàn tro và phần đất khá màu mỡ bên dưới, lúc ấy bà con mới mang gùi lên rẫy trỉa lúa. Những chiếc gậy được vót nhọn là dụng cụ dùng để chọc lỗ trỉa giống. Lúa rẫy phát triển hầu như dựa vào các điều kiện tự nhiên, bà con không hề sử dụng thuốc hóa học trong quá trình chăm sóc.
Do rẫy xa nhà, địa hình đi lại khó khăn nên khi vào vụ, bà con phải chuẩn bị đồ ăn, nước uống và dụng cụ sẵn sàng cho một ngày dài thu hoạch lúa. Từ tờ mờ sáng, anh Y Than Ndu (buôn Trang Yúk, xã Krông Nô) cùng bà con họ hàng đã xếp những bao đựng lúa, thức ăn nấu sẵn vào gùi lên rẫy tuốt lúa. Rẫy lúa nhà anh cách nhà tầm 10 km nên phải dùng xe máy cày để tới thu hoạch, chở về. Hạt lúa rẫy to tròn, chắc nịch, vàng ươm, những cây lúa vươn mình cao tầm một mét nhưng anh cùng bà con không dùng liềm hay máy để gặt mà dùng tay tuốt. Bởi anh Y Than và bà con ở đây quan niệm, đó là tín ngưỡng, văn hóa riêng, nhờ các vị thần linh phù hộ mới có lúa rẫy nên dùng liềm hay máy cắt sẽ làm đau họ, mùa sau sẽ không có thu hoạch. Hơn nữa, tuốt bằng tay sẽ tách được hạt thóc ra không phải tốn tiền hay mất thời gian thuê máy tuốt lúa.
Cách đó không xa, trên ngọn đồi bên cạnh, gia đình chị H’Lý Tryék (buôn Trang Yúk, xã Krông Nô) đang rộn ràng cười nói và tuốt những bông lúa trĩu hạt. Vẫn những đôi bàn tay trần, từ đàn ông đến phụ nữ thoăn thoắt tuốt đầy từng gùi lúa. Chị H’Lý bộc bạch, lúc còn nhỏ, chị thường theo cha mẹ lên rẫy, được tập tành tuốt lúa, ban đầu hai bàn tay cũng đau nhức, thậm chí đầy vết xước, song làm mãi thành quen. Giờ đây, đối với chị, việc tuốt lúa bằng tay trở thành công việc bình thường như những việc khác.
Trong cuộc sống hằng ngày của bà con M’nông, lúa rẫy là nguồn lương thực không thể thiếu. Ngoài nấu cơm, vào những ngày lên rẫy, bà con còn nấu cháo bầu từ gạo rẫy để giữ được vị ấm nóng. Gạo nấu qua đêm sau đó bỏ vào trong vỏ bầu khô ủ, sáng sớm lên rẫy chỉ cần đổ nước vào phơi nắng đến trưa ăn sẽ có vị chua chua, thơm mùi gạo. Đặc biệt, rượu nấu từ gạo rẫy sẽ có vị cay nồng, thơm hơn các loại rượu khác.
Qua nhiều thế hệ, lúa rẫy vẫn gắn bó, là một phần không thể thiếu trong bữa ăn, tín ngưỡng của người M’nông tại huyện Lắk. Những năm gần đây, do chuyển đổi diện tích trồng cà phê, tiêu... và các loại cây lâm nghiệp nên diện tích trồng lúa rẫy dần bị thu hẹp. Tuy nhiên, tận dụng đất ở những đồi trọc hay vùng mới trồng cây lâm nghiệp từ 1 - 2 năm tuổi, bà con nơi đây vẫn trỉa hạt để giữ gìn truyền thống văn hóa lúa rẫy của đồng bào mình.
Khánh Huyền
Có thể là hình ảnh về 2 người và thiên nhiên
Hoan Pham, Hung Kieu và 145 người khác
47 bình luận
1 lượt chia sẻ
Thích
Bình luận
Chia sẻ

47 bình luận

Phù hợp nhất

  • Đinh Thị Thơ
    Anh X Th..trong rẫy lúa..họ trồng thêm bí đỏ..thu hoạch lúa..là cũng thu bí vừa già...cảm ơn T G..và anh Đạt...
    7
    • Thích
    • Phản hồi
    • 1 tuần
    • Đã chỉnh sửa
  • GiuSe Y Phong
    Đây gọi là tuốt lúa ( apuốt mdiê)
  • Tống Mỹ Linh
    Còn đâu nữa ???
    Xem thêm 1 phản hồi
  • Kim Thịnh Dancer
    Sao mà e thích cuộc đời cứ dân giã thế này mãi a XT ạ...mấy bạn biểu e kém hiểu biết ...ko tiến bộ...
    6
    Xem thêm 2 phản hồi
  • Thi Duyen Nguyen
    Gạo ăn ngon tuyệt anh ạh
    Anniversary Celebrating GIF by Kochstrasse™
    GIPHY
    Xem thêm 2 phản hồi
  • Uyen Lan
    Bài viết hay ạ! Al ở Lak lâu , thấy đồng bào làm lúa nước, đọc bài viết này của Khánh Huyền mới hiểu được việc canh tác thu hoạch lúa rẫy của đồng bào. Cảm ơn anh Xứ Thượng đã đăng bài!
  • Pham Nguyen
    Nhớ quá nồi cơm lúa râu vào những ngày mưa dầm nấu bằng củi ghế… gạt than ra nướng cá khô .. của một thời KTM..!
    3
  • Nguyen Thai Hai
    Lúa khô rẫy rất ngon cơm , nhưng ít , đủ cho địa phương dùng , mua cũng ko có !
    2
  • Ông Bà Nội
    Hồi đó tuốt lúa mà gặp lúa râu nó có cái râu nhọn chích vô tay đau điếng,phải chi hồi đó có bao tay Anh ha,cái thời nghèo gì mà nghèo
    2
  • Đinh Hạnh
    TÌM KHÔNG RA
    ĐÂU CÒN NỮA
  • Hoan To
    năm 1946 về quê ninh bình, hai cụ thân sinh chúng tôi trồng lúa trên cạn, mà các cụ gọi là lúa lốc, dường như bắt chước người vùng trung du, cao nguyên bắc việt, vì các cụ đã từng sống ở các vùng đó nhiều năm. tuy vậy vẫn gặt bằng hái như gặt lúa nước, và mang về đập (đập từng đon lúa vào đít cối đá to.) ở hải hậu, một huyện thuộc tỉnh nam định, thì nông dân không đập lúa, mà chỉ vò lúa: để đon lúa xuống sân gạch rồi lấy bàn chân trần mà đạp lên, giày xéo cho hạt lúa rời khỏi cọng rơm. tôi thấy bàn chân những người đạp lúa rồi: da ở đó thành trai, dày cả phân tây (xăng ti mét) chứ không ít! riêng với lúa giống, để gieo trồng thì cũng tuốt nhưng dùng đôi đũa mà tuốt, không dùng tay như đồng bào thượng, vì lúa cũng đã gặt về nhà rồi! nếu để ở ruộng mà tuốt thì dùng đũa sao được, chắc cũng phải dùng tay thôi!
  • Khắc Thiện Đinh
    Tôi đã tham gia trồng lúa rẫy (lúa này người Kinh gọi là lúa râu, vì hạt lúa có cái đuôi dài bàng 1/4 hạt lúa) và tham gia tuốt lúa bằng tay với bà con đồng bào nhiều lần rồi anh ạ. Cũng được ăn gạo này rồi, hạt cơm cứng ngắc nhưng khá thơm !
    2
  • H Chiêu Niê
    Chỗ mình vẫn còn ít- mình giáo Krong Nô - Nam Ka
  • Hung Kieu
    Đọc bài viết mới biết dân tộc M’nông tên con trai cũng họ Y và tên con gái cũng họ H’ như dân tộc Ềđê.
    Lúc trong trại cải tạo, ngoài việc phát rẫy để trồng bắp, khoai mì, các loại đậu…chúng tôi cũng trỉa lúa luôn!
    Đó không phải là tự túc lương thực mà chúng tôi làm ra hột lúa để nuôi mấy ông bà cố nội.
    Khi thu hoạch, chúng tôi dùng những lưỡi liềm tự chế cạo râu 3 ngày không đứt cắt ngang bông lúa khoảng 40 cm.
    Bó lại từng lọn bằng cọng rơm rồi xốc mang về đặt cạnh những nhà kho khổng lồ cất theo kiểu nhà sàn nằm tít trên bìa rừng.
    Trải một tấm lót lớn đan lóng hai bằng lồ ô, đặt một thân cây lớn nằm trên đó rồi tiến hành đập lúa bằng cây néo.
    Néo là một nông cụ dùng đập lúa ngoài miền bắc gồm 2 đoạn gỗ nhỏ khoảng nửa cườm tay dài 40 cm đầu vót thuôn lại.
    Một cây thì khắc một rảnh sâu gần đầu chót để cột đầu sợi dây néo vào, cây kia cũng khắc một rảnh tương tự nhưng lệch khoảng 10 cm về phía tay cầm.
    Sợi dây néo dài khoảng 25 cm được tết xoắn lại bằng sợi mây rừng rất chắc.
    Khi đập lúa, xỏ cặp hai đầu cây néo hai bên bó bông lúa, kẹp chặt lại nâng lên rồi xoắn một nhát. Bó lúa bị kẹp cứng giữa cây néo.
    Xong thì giang cao tay đập thật mạnh xuống thân cây đã đặt trên tấm lót.
    Bông lúa văng ra dễ dàng khỏi thân rạ nghe rào rào như tiếng mưa thích lắm!
    Mệt mà vui.
    Khởi đầu mấy ông quan con miền nam làm gì đã từng thấy cách đập lúa như vậy? Kẹp cây néo vô giơ lên sút tới sút lui tùm lum. Mấy tay vệ binh bĩu môi nói các anh chả biết cách làm gì cả. Coi tôi đây!
    Hắn làm mẫu chỉ một lần là làm theo được ngay. Dễ ẹc mà chớ có khó khăn chi lắm?
    Sau khi làm người dân tộc thu hoạch lúa rẫy khoảng hơn tuần lễ, 3 cái kho lúa lớn tổ chảng mỗi cái ước chừng chứa được 20 tấn lúa đã đầy ắp.
    Vậy đó mà tụi tui ăn khoai mì luộc không có muối chấm suốt mấy tháng ròng muốn…chết mẹ luôn!
    7
    Ẩn 11 phản hồi
    • Cúc Hoa Nguyễn Thị
      Hung Kieu phải chi nuôi ông bà cố nội thực sự của mình há anh ?
    • Xứ Thượng
      Hung Kieu Em cũng đã từng tuốt lúa bằng tay, đập lúa bằng bàn đập, đập néo lúa vào thùng phi... chuyển qua tuốt lúa bằng máy đạp... máy suốt... Riêng đập néo, lúa dính gốc sót rất nhiều, thường hôm sau đi mót lại...
    • Hung Kieu
      Là sao? Sao lại lúa dính gốc sót rất nhiều?
    • Êban NehTam
      Hung Kieu Y và H ko phải là họ. Họ là từ cuối của tên. Ví dụ. Ng ê đê có họ Niê. Êban... Thì ng Mnông có họ. Sruê. Sruh. Hay Liêng Hot... đấy mới gọi là họ.
    • Hung Kieu
      Vậy chữ Y của nam và chữ H’ của nữ là gì?
      Mấy thằng bạn học cùng lớp với tôi tên đều có chữ Y ở đầu hết.… 
      Xem thêm
      • Thích
      • Phản hồi
      • 1 tuần
      • Đã chỉnh sửa
    • Êban NehTam
      Hung Kieu nhưng theo cháu biết y và h ko phải họ đâu chú ạ. Họ là từ cuối ấy ạ. Ví H Na Niê. Thì Niê mới là họ ạ.
      3
    • Hung Kieu
      Cho chú xin lời giải đáp luôn.
      Còn thằng Y KLiu thì tên và họ nó là gì? Để lỡ có ai hỏi thì biết đường trả lời.… 
      Xem thêm
    • Êban NehTam
      Hung Kieu dạ Y và H là từ đệm. Giống như Thị hoặc Văn của người Kinh ấy ạ. Còn họ đứng sau tên ạ.
    • Xứ Thượng
      Hung Kieu Dạ, nếu lúa tốt đều bông thì không sao, nhưng có vạt lúa xấu bông không đều thường có lúa chét bông rất ngắn dính vào chỗ néo chặt.
    • Tống Mỹ Linh
      Ui ..ngày xưa ..khổ lắm nói mãi
      Giờ trẻ con sung sướng quá nên thành phố giờ toàn béo phi kkkkkk
    • Ái Huệ
      Hung Kieu Đọc Cm của a mới biết néo là gì, trước H cứ nghe câu già néo đứt dây mà e cứ tưởng sợi dây căng lúc kéo co. Cám ơn anh ạ!
      2
  • Hai Dangngoc
    Những năm đầu 1980, trường cấp 1 Lý Tự Trọng chia đất cho GV ở khu Bảy Mẫu để trồng lúa "cải thiện", cũng trồng theo kiểu lúa rẫy này chứ có nước tưới đâu. Làm được 1 mùa, oải quá, trả lại. Giá mà chịu khó giữ lại thì chừ giàu to. 😋😛😍
    3
  • Hồng Trang
    Cách nấu cháo ngộ quá, không sợ đau bụng ha ( ủ cơm qua đêm, hôm sau đổ nước vào bầu hong nóng dưới mặt trời…rồi ăn).
    • Thích
    • Phản hồi
    • 1 tuần
    • Đã chỉnh sửa
    • Xứ Thượng
      Hồng Trang Không biết nữa Ht! Chắc quen dạ rồi thì không sao. Hồi ở Buôn Trấp có một gđ người Tày, họ đi làm rẫy chỉ mang theo bình cháo lỏng như nước, đơn giản vậy thôi nhưng khỏe lắm!
Người đăng: vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)