MÙA KHÓI

MÙA KHÓI

Dù đã lạc giữa làn khói vẫn nhận ra mùi ẩm của bùn, ấm của nắng và nồng nồng của rạ rơm.

Khói rơm chiều cứ như giục người ta vùng chạy trở về triền đê nào đó mà bới một củ khoai, con cá đồng đã bỏ quên trong ký ức ấu thơ...

Hẳn không phải ngẫu nhiên mà lá cờ gắn kết khối ASEAN lại mang biểu tượng bó lúa. Thứ cây thân rỗng, một đời chỉ sống chừng dăm ba tháng nhưng hồn vía, vóc dáng hiển hiện hằng ngày trong đời sống người nông dân, bằng dáng cây rơm, mái rạ, bằng cây chổi quét nhà, bằng cả khói rơm từ bao đời đã giữ gìn ngọn lửa ấm cúng, bữa cơm quần tụ cho dân tộc Việt...
(Trích KHÓI RƠM MÙA GẶT của Nguyễn Việt Phương)

“Một sợi rơm vàng
Hai sợi vàng rơm
Bà bện chổi to, bà đan chổi nhỏ...”

Ngồi học chợt thấy nồng nồng mùi khói do những nhà gặt xong không lấy rơm mà đốt ngay ngoài ruộng đưa vào làng làm tôi chợt nhớ đến những câu hát trên. Sinh ra và lớn lên tại một miền quê thuần nông nên những hình ảnh chiếc chổi rơm, đống rơm vàng, gian bếp tro, chiếc nồi gang và kiềng 3 chân và những chiều hè trên hiên nhà bà nội tôi ngồi truốt những bó rơm nếp vàng óng rồi bện thành những chiếc chổi quét nhà đã là những hình ảnh in đậm tuổi thơ tôi. (Trích ROM VÀNG TUỔI THƠ của Trang Cao)

Chăn trâu đốt lửa trên đồng
Rạ rơm thì ít, gió đông thì nhiều
Mải mê đuổi một cánh diều
Củ khoai nướng để cả chiều thành tro
(Thơ Đồng Đức Bốn)

... khi mà lúa đã được gặt về nhà, trên cánh đồng chỉ còn trơ lại những gốc rạ bạc màu là đến mùa đốt đồng. Riêng tôi gọi là mùa khói, bởi khói luôn là nỗi nhớ, là sự ám ảnh trong tôi về sự ấm no của những người dân quê bình dị. Lúc nhỏ, tôi thường theo cha ra đồng cắt những gốc rạ vun đống vào rồi đốt. Tôi hỏi cha sao lại phải đốt đồng, cha bảo sau mỗi vụ gặt phải đốt đồng để cho ruộng đồng sạch sẽ và lấy tro ủ ruộng cho đất đai màu mỡ, tơi xốp vào vụ sau. Nhưng với suy nghĩ của đứa trẻ, tôi không để ý nhiều đến điều đó. Khi ấy, tôi thích mùa đốt đồng vì bao giờ cũng vậy, khi đưa tôi ra đồng, cha thường đi qua ruộng khoai bới vài củ mang theo, đến khi đốt rạ, người sẽ vùi khoai vào tro nóng. Khi khoai chín, cha lấy ra cho tôi ăn. Cầm củ khoai nóng thơm lừng lẫn trong mùi cay nồng của khói, phủi phủi cho sạch tro bám ngoài rồi không cần bóc vỏ, tôi vừa thổi vừa ăn ngon lành. Cho đến bây giờ, tôi vẫn không khỏi rưng rưng khi nhớ về cái mùi vị ấy. Đó là điều ngọt ngào, hạnh phúc của tuổi thơ tôi. (Trích Mùa Khối của Tùng Lam)