CA DAO HAY THƠ BÀNG BÁ LÂN

Vẻ đẹp của ca dao..." hỡi cô tát nước bên đàng, sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi "...

CA DAO HAY THƠ BÀNG BÁ LÂN
...

Trăng Quê

Trời cao , mây bạc , trăng tròn
đê than hiu quạnh , tre buồn nỉ non
diều ai gọi gió véo von
cành xoan đùa ánh trăng suông dịu dàng
Hỡi cô tát nước bên đàng
Sao cô lại múc trăng vàng đổ đi?
...

Bàng Bá Lân có thể tự hào là một trong những nhà thơ Việt Nam đầu tiên biết hưởng thú quê .

Hai câu kết của bài Trăng quê ở trên , lâu nay đã được dân gian hóa thành ca dao :

Hỡi cô tát nước bên đàng
Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi?

Như ta đã biết : ca dao là thơ dân gian , có nội dung trữ tình (và trào phúng) , ta có thể hát , ngâm , đọc ... ở câu thơ này chữ "ánh" xem ra có vẻ phi lý , nhưng nó lại làm cho hình tượng thơ đẹp hẳn lên - mà đẹp lại là tuyệt đỉnh của thơ.

Có ý kiến cho rằng thêm chứ "ánh" làm non hẳn bài thơ , nhưng còn giữ được chữ múc nghĩa là còn giữ được gần trọn thi vị hai câu thơ này .

Tất cả duyên dáng và thi vị là ở chữ múc và đổ , nó giúp ta hình dung được những động tác ( tát nước đêm) , gợi cho ta cái tiếng xịch xòm . Bài thơ bốn câu trên là tả cảnh sáng trăng ở thôn quê để xuống dưới có thể hạ chữ múc trăng mà không đột ngột . Chữ lại tỏ ý trách móc: Trăng đẹp thế mà sao cô lại vô tình múc đổ đi ?

Ta hãy trở lại xem xét hai câu thơ độc đáo này

Hỡi cô tát nước bên đàng
Sao cô lại múc ....?

đọc đến đây , theo tư duy thuận chiều là đã tát nước ở câu lục (6) , nên ta dễ nghĩ vế tiếp theo chữ múc thường hạ chữ nước - Thế nhưng nhà thơ đã không viết xuôi như vậy mà là : trăng vàng đổ đi ?

thì có sự vênh hẳn khỏi sự đoán trước thông thường, Bàng Bá Lân đã dùng trăng vàng đặt đắc địa vào chỗ vốn là của nước , làm cho sự ước đoán (của bạn đọc) bị hẫng - và do đó lượng thông tin dành cho từ này thật là to lớn , chúng ta (bạn đọc) thì bị bất ngờ và cái kết hợp giả định đó (múc + trăng vàng) đã cho ta sự hứng khởi (hồn chữ có cánh) để thưởng thức một hình tượng thơ Đẹp của một sự mới mẻ múc trăng vàng - một cảm xúc đầy tính thẩm mỹ của thơ.

Bàng Bá Lân , Nguyễn Nhược Pháp đều đã đi vào thiên cổ , nhưng thơ còn mãi với đời ... theo lẽ công bằng thì: " Cái gì của Cesar phải trả lại cho Cesar " 4 chữ múc ánh trăng vàng , vừa là của nhà thơ vừa là của dân gian , Đẹp - để cho ta bâng khuâng với hồn dân tộc , âu cũng là cái độc đáo của Thơ Việt nam là thế chăng?

Góc thành Nam Hà Nội ngày 26-12-2006

NGUYỄN KHÔI
(Đình Bảng)

*Tham khảo thêm http://newvietart.com/index4.161.html.