NHỮNG THÁNG NGÀY ÊM ÁI TUỔI THƠ *Vương Hữu Thái

Vang trong nỗi niềm nhung nhớ
Có ai đi thương về trường xưa?

NHỮNG THÁNG NGÀY ÊM ÁI TUỔI THƠ
*Vương Hữu Thái

Trong ký ức của tôi vẫn còn lưu dấu, dầu có một phần nhạt nhòa nào đó những ngày tháng tươi đẹp nhất một đời người, mà qua chuỗi thời gian dài đằng đẵng thấm thoát bấm đốt ngón tay cũng đã tròm trèm nửa thế kỷ thật sự xa rời, thật sự không còn bên mình. Như một giấc mơ tưởng chừng dài lắm, thế mà hóa ra lại ngắn ngủi đến không ngờ…Cũng kể từ ngày xa rời mái trường LaSan lưu dấu ấy, các Frère ấy, thầy cô và bạn bè ấy…sau những lúc nhọc nhằn, khắc khoải trong cuộc mưu sinh, bề bộn những lo toan tính toán tôi cũng dành lại giờ phút nhìn lại đời mình, trong đó hình ảnh thời tuổi thơ ngộ nghĩnh, chan hòa những yêu thương luôn ngự trị và thổn thức trong trái tim tôi. Qua cuộc hành trình không thể quên điểm xuất phát, cũng từ đấy bao giờ cũng là sự chộn rộn, náo nức, hy vọng. Với tôi điểm khơi nguồn hành trình tuổi thơ được xem như phút khai tâm đầu đời và nó luôn dẫn dắt tôi qua khoảnh khắc êm ả, trong veo như dòng suối.

Mái trường đầu tiên thời thơ ấu của tôi là Trường Tiểu Học LaSan Lam Sơn Ban Mê Thuột, tọa lạc trên mảnh đất rộng rãi mặt trước nhìn xa thấy thấp thoáng dãy nhà dài của các Soeur Dòng Bác Ái Vinh Sơn [1] bên hông phải là đường Cường Để (nay là đường Nguyễn Văn Trỗi) ,phía trước mặt trường là đường hẻm Hàm Nghi với mặt cắt ngang là đường Võ Tánh chạy dài đến vùng Châu Sơn, cánh hông trái trường là khu đất rừng hoang vu dốc lượn đến con suối Bà Hoàng, được ngăn cách bởi hàng rào kẽm gai ngăn không cho học sinh vượt qua, nên nhiều trái bóng tròn của lũ học trò nếu vô ý đã rơi xuống khu này khó tìm lại. Quang cảnh thập niên 60 ấy còn sơ khai đến nỗi tôi nhìn thấy từ xa từng đám Bằng Lăng cổ thụ cao sừng sững và trập trùng dãy núi xanh hiện lên tầm mắt, ngay trong sân trường có hàng phượng vỹ gốc lớn xum xuê, thường nở hoa đỏ rực mỗi độ hè đến và là nơi lũ trẻ hay tụ tập giờ ra chơi

Lúc đặt chân vào lớp Mẫu Giáo thì tôi nghe Bố nói đó là ngày “Khai Tâm” tức là đánh dấu ngày đầu tiên cắp sách đến trường để thầy cô dạy viết nét chữ đầu, soi rọi trí khôn mở đầu cho tương lai và cái tên gọi như thế trở nên quen thuộc với nhiều gia đình trong vùng. Bố tôi kể rằng sở dĩ chọn trường LaSan dầu trước đó tôi được chấp thuận vào một trường công lập cách nhà một cây số, vì nhà tôi có truyền thống đạo Công Giáo trước hồi di cư nên Bố Mẹ muốn tôi hấp thụ nền giáo dục KiTô ngay từ thưở ấu thời, mà cách tốt nhất là trao phó cho các Frère . Khi đó uy tín cùa Dòng LaSan đã được nhiều người trong vùng biết đến, kể cả người ngọai đạo.

Lần theo lịch sử , khu trường LaSan đầu tiên được tọa lạc trên mảnh đất của nhà thờ Thánh Tâm giữa trung tâm thị xã, kể từ khi 4 Frère đầu tiên đặt chân đến Ban mê thuột năm 1959,và niên khóa LaSan 1959-1960 khai giảng cấp bách ngay sau thời gian ngắn chuẩn bị. Chỉ vài năm sau các dãy nhà không đủ chỗ vì số học sinh theo học ngày càng tăng nhanh [2] nên từ tháng 06/1963 LaSan Ban Mê Thuột được tách thành 2 trường: Tiểu Học LaSan Lam Sơn và Trung Học LaSan Đồi [3]( hay còn gọi là LaSan Kbuôn)

Địa điểm LaSan Lam Sơn trước đây là một xưởng sủa chữa Cô Nhi Viện Térésa của các soeur được Đức Cha Paul –Seitz [4] trao lại cho các Frère Dòng LaSan lập trường học vì nhu cầu giáo dục trong vùng đang gia tăng mạnh mẽ. Còn LaSan Đồi được xây trên mảnh đất rộng hơn 60 hécta cách thị xã 3 km về hướng nam trên quốc lộ 14 giữa buôn Ale A và Ale B.

Theo lời anh tôi (cũng học LaSan từ nhỏ đến Tú Tài II) kể lại thì ngày “ Khai Tâm” vô cùng trọng đại vì cha hoặc mẹ, nếu quá bận bịu phải cử anh chị lớn đến tham dự ngày khai giảng bắt đầu lúc 8 giờ sáng tại khuôn viên nhà trường, thường thường ít phụ huynh vắng mặt và dẫn con đến sớm để làm quen với không khí nhà trường. Sau tiếng trống tùng tùng vang dội thì Frère Giám Học và các thầy cô hướng dẫn học sinh sắp hàng ngay ngắn thứ tự (trước đó đã có danh sách các lớp dán trên bảng đen trước văn phòng), đặc biệt lớp Mẫu Giáo thường khá vất vả nên phụ huynh phải túc trực ngay phía sau để tạo sự an tâm cho các em nhỏ , nhiều đứa đã khóc lóc vì bỡ ngỡ và Frère hay thầy cô sẽ đến dỗ dành, khuyên nhủ…cũng có thể vì cái “uy” của chiếc áo chùng đen và mảng trắng ở cổ Frère mà nhiều em đã nín thinh , phần tôi tuy có bỡ ngỡ nhưng không đến nỗi khóc lóc, và theo anh tôi kể thì tôi vinh hạnh được Frère Hiệu trưởng đến xoa đầu…

Sau khi chào cờ thì Frère Hiệu Trưởng có lời khái quát về việc học hành, kế tiếp cả trường đọc kinh Lạy Cha, Kính mừng, Sáng Danh như để nhắc nhở mọi người dâng lên Thiên Chúa tâm tình năm học mới. Frère Giám Học hướng dẫn các em trật tự vào lớp với thầy cô giáo đi kèm.Buổi đầu tiên chỉ để làm quen với trường lớp và vui chơi,cho đến khi tiếng trống tan học vang rền, người nhà đón con em mình về thì các Frère mới an tâm…Thế mới biết nỗi vất vả của cha mẹ, rồi các Frère trong ngày khai giảng biết diễn tả thế nào cho hết, gia đình tôi cũng tỏ vẻ an tâm trước sự lo lắng của các Frère và tôi sống trong những ngày đầu êm ả đó dưới mái gia đình và nhà trường.

Hồi ấy nhà tôi nằm ngay đầu đường Hàm Nghi (nay là đường Trần Phú), nên tôi chỉ đi bộ đến trường mất mươi phút, tôi quên không kể khu Lam sơn là khu đông đảo người lao động làm đủ mọi ngành nghề như buôn thúng bán bưng, làm thợ, làm nông…đa phần là bình dân. Lũ trẻ như tôi thường rủ nhau đi học sớm để còn la cà vui chơi, ngặt nỗi con đường đến trường là đường đất nên mùa nắng thì bụi bẩn mà mùa mưa thì mặt đường sình lầy những vũng nước do mấy chiếc xe “be” chở gỗ đi ngang, tụi trẻ phải đi nép hai bên mé đường nếu sơ ý hay nghịch ngợm rất dễ bị vấy bẩn bùn đất nhão nhẹt lên bộ đồng phục . Hồi ấy từ lớp Nhất đến lớp Ba [5] phải học ngày hai buổi, riêng năm lớp Ba có thêm môn Pháp Văn nhưng từ năm lớp Tư lại bãi bỏ môn này và chuyển sang học Anh Văn cũng như chương trình đổi lại học chỉ có một buổi sáng. Tôi nhớ cổng trường là nơi các chiếc xe đạp bán dạo đủ thứ hàng quà như kẹo kéo có quay số, bánh bò, cà rem…rồi các bà bán bánh mì, xôi…thường tụ tập bán cho học sinh, sau đó trong nhà trường cũng tổ chức một quầy bán hàng ăn sẵn vì ở ngoài thường mất vệ sinh. Tôi vẫn nhớ nhiều buổi sớm Mẹ tôi phải lục đục chiên cơm hoặc hâm nóng cơm nguội bằng củi cho chúng tôi lót dạ đi học, một phần để tiết kiệm quà sáng, trong lúc chúng tôi cố nuốt phần ăn nhiều khi thấy ngán ngẩm thì cùng lúc đó Bố tôi lại lặng lẽ dắt chiếc xe đạp lủi thủi đến công sở như thường lệ…

Năm học lớp Nhì tôi được các Frère dạy lớp Giáo Lý để sau đó chịu phép Rước Lễ Lần Đầu do một Linh Mục đến trường dâng thánh lễ. Gần kỳ hè 1967 tôi lại lãnh nhận Bí Tích Thêm Sức cũng do các Frère dạy Giáo Lý. Ngày đó khá đông học sinh LaSan Lam sơn tụ tập về nhà thờ Thánh Tâm cùng với các nhóm giáo lý khác để dự thánh lễ do Đức Cha Paul- Seitz( thường gọi là Đức cha Kim) ban phép trong buổi lễ trọng đại nhất cuộc đời thời thơ ấu của tôi, cho đến nay tôi không thể quên đã có 100 em sau nghi thức chịu phép đã được hôn nhẫn Đức Cha, một nghĩa cử cao đẹp thể hiện sự ưu ái của vị Cha chung với những người con bé dại. Chính ánh mắt nhân từ,nụ cười khả ái của Đức Cha cũng để lại ấn tượng không hề phôi phai về vị mục tử hết lòng lo cho đoàn chiên, ngoài mục vụ Đức Cha luôn quan tâm đến các nhu cầu bác ái xã hội, trong đó có giáo dục với biết bao khó khăn gian nan trải dài trên vùng đất rộng lớn xa xôi cách trở… đây là thánh lễ Thêm Sức cuối cùng của Đức Cha Kim tại Ban Mê Thuột.Tôi cũng luôn nhớ đến Cha GiuSe Trịnh Chính Trực, lúc đó là Chính Xứ nhà thờ Thánh Tâm tại thị xã [6] và trước đó là Cha GB.Trần Thanh Ngoạn đã quan tâm gầy dựng buổi đầu sơ khai cho sự có mặt của Dòng LaSan tại vùng đất cao nguyên . Tôi cũng mãi nhớ đến hình ảnh Frère Hiệu trưởng Salomon Minh (Lê Văn Hộ) đã luôn lo gìn giữ mặt đạo đức cho chúng tôi và thánh lễ hôm đó luôn có Frère bên cạnh như muốn nói lên tình nghĩa của vị sư huynh với thế hệ học trò, và nhờ thế mà hình ảnh của Frère đã theo chúng tôi đến hết cuộc đời, mãi mãi không bao giờ quên.

Lúc đó tôi cũng có nhiều kỷ niệm với một bạn thân cùng lớp là Ngô Hằng Tiến,được gọi là Tiến mập vì nó to con mập mạp híp cả mắt, nhà ở đầu đường Y Jut gần ngôi đền miếu thường tổ chức “lên đồng”, nên nó thường rủ tôi đến xem. Tôi còn nhớ hình ảnh người đồng cốt nhảy múa theo tiếng đờn cò kéo ò e rồi tiếng phèng phèng với khói nhang nghi ngút, nhưng tôi cũng không thích nghi lâu dài với hình ảnh này…nó giỏi Toán và thường hướng dẫn tôi những bài khó,nhưng niên khóa sau nó phải theo gia đình đi tỉnh khác…

Cũng trong năm 1967 đó, một sự kiện quan trọng khác đã đến trên vùng đất cao nguyên hùng vỹ, năm đó tôi học lớp Ba. Đó là ngày 22/08/1967 dưới sự dẫn dắt của Frère Hiệu trưởng,các học sinh LaSan đã tụ tập đến nhà thờ Thánh Tâm [7] để chào đón vị Giám mục tiên khởi của Giáo phận Ban Mê Thuột, được tách ra từ Giáo phận KonTum, đó là Đức cha Phêrô Nguyễn Huy Mai. Trước đó hai tháng trời tin vui này đã lan tỏa khắp các nơi trong tỉnh vì trước quyết định của Tòa Thánh Vatican, kể từ nay tân Giáo phận sẽ có bước phát triển mới trên con đường mục vụ, bởi số giáo dân đang gia tăng mạnh mẽ và việc truyền giáo trở nên cấp bách,trong đó có đồng bào dân tộc và các trường công giáo bước vào thời kỳ phát triển mới… Các Frère cũng có những chuẩn bị tinh thần để đón nhận sự kiện trọng đại này như giải thích cho học sinh biết thế nào là chức vụ Giám Mục, Giáo phận là gì ?...để chúng tôi không ngỡ ngàng và cùng hòa nhịp vui mừng chung với mọi người. Hôm đó chúng tôi mặc đồng phục xếp hàng theo sự sắp xếp của ban tổ chức, tôi còn nhớ cả một rừng người tham dự phá tan cái sự tĩnh lặng êm ả của xứ sở cao nguyên từ bấy lâu nay, và tạo nên một sự nô nức náo nhiệt chưa từng thấy. Khi đoàn xe mô tô từ phi trường tiến vào thị xã, những tiếng vỗ tay luôn vang dội không ngừng và chuông nhà thờ đổ từng hồi, nhất là khi vị tân Giám Mục về đến khán đài được dựng lên ở ngã Sáu, có sự hiện diện của các Giám Mục và quan khách khắp nơi…Dù được dặn dò kỹ lưỡng của các Frère, nhưng chúng tôi cũng không thể nào đứng mãi một chỗ trước cảnh vô cùng náo nhiệt ngày hôm đó, và nhớ mãi hình ảnh sự kiện long trọng này.
...

(Còn tiếp)

VƯƠNG HỮU THÁI

(Trích trên nguồn http://www.lsvn.info/modules.php…)

Chú giải:
[1] Khi Giáo Phận Ban Mê Thuột được thành lập, thì khu đất thuộc về Dòng Nữ Vương hòa Bình.

[2] Khu đất này về sau giao cho các soeur Dòng Nữ Tử Bác Ái Vinh Sơn để lập Trường Trung Tiểu học Vinh Sơn, dạy từ Mẫu Giáo đến lớp 9 tọa lạc trên đường Phan Chu Trinh và Đại Lộ Tự Do.

[3] Về sau mở thêm cấp Tiểu Học vì số học sinh tăng mạnh.

[4] Đức cha Paul – Seitz sinh ngày 22/12/1906 tại Le Havre - Pháp, thụ phong Giám Mục Giáo Phận Kon Tum ngày 24/11/1960, hồi ấy bao gồm: KonTum, Pleiku, Ban Mê Thuột. Đức cha rời Việt Nam 15/8/1975 và qua đời 24/02/1984 tại Paris –Pháp.

[5] Trước 1970, bậc Tiểu Học ngoài Mẫu giáo gồm các lớp: Nhất , Nhì, Ba, Tư, Năm ( lớp1-2-3-4-5 bây giờ)

[6] LM. GiuSe Trịnh Chính Trực (1925-2011) được tấn phong Giám Mục phó ngày 15/8/1981,và là Giám Mục Chính Tòa Giáo Phận Ban Mê Thuột năm 1990 sau khi Đức Cha Phê rô Nguyễn Huy Mai qua đời 4/8/1990

[7] Sau đó trở thành Nhà thờ Chánh tòa.

[8] Trước 1970 Trung Học Đệ I Cấp gồm các lớp: Đệ Thất, Đệ lục, Đệ Ngũ, Đệ Tứ (Lớp 6-7-8-9 bây giờ) Đệ II Cấp gồm các lớp: Đệ Tam , Đệ Nhị. Đệ Nhất( 10-11-12 bây giờ)

[9] Ngừng hoạt động 10-03-1975, và hiện nay là Trường Bồi Dưỡng chính Trị