xứ thượng: HAI BÀ VỢ CỦA CỤ MA-THUÔT (MT) *Nguyễn Viết Kình

Nguyễn Viết Kình

HAI BÀ VỢ CỦA CỤ MA-THUÔT (MT)
(Vợ cả, vợ hai; cả hai đều là vợ cả!)

Đã có kha khá ý kiến về 2 bà vợ của cụ Ma Thuôt (MT), bà nào là "vợ cả" bà nào là "vợ hai"? Sự việc chả có gì to tát, nhưng để góp thêm tí tài liệu về việc này; mời các bạn coi qua 1 bài viết ngắn. 

Ghi chú: 
(a). 1824* - có dấu sao - có nghĩa là năm 1824 cộng/trừ một vài năm. 
(b). HT là FB-er Hoàng Thúc, hiện đang là phóng viên Đài Truyền hình Đăk Lăk, chuyên đi điền dã phỏng vấn các già làng người Thượng về các chi tiết lịch sử thực của Darlac xưa...

------------------ (Bắt đầu)

A. Về bà vợ của MT ở Buôn Kô Siêr (chỉ biết họ là Niê K’mriêt, chưa biết tên, ở đây tạm ghi là H’KK Niê). Bà chính là con gái của Y Ngut H'đơk người gốc Buôn Ki. Y Ngut (tức Ama Plơi) còn là Trưởng Buôn Kô Siêr và là Cậu ruột của Y Mun H'đơk (tức Ma Thuôt). Như vậy, hai vợ chồng MT là anh/chị/em cô-cậu.

1. Ông Y Mun H’đơk (sinh năm 1824*; mất 1924) được gọi là Ma Thuôt là do gọi theo tên của người con nuôi đến với mình SỚM NHẤT (đứa con nuôi này tên là Y Thuôt). Hai người con nuôi đầu tiên của vợ chồng MT là Y Thuôt Niê cùng em gái (H’Tǐ Niê). Hai người này là cháu (kêu Dì) của Bà vợ MT tên là H’KK Niê (ở Buôn Kô Siêr). Như vậy, bà H’KK ở B. Kô Siêr là bà VỢ CẢ. Đại khái, bà vợ cả này sẽ có tuổi xấp xỉ với chồng là Y Mun (nghĩa là cũng sinh năm 1824*). 

2. Theo bia mộ gia đình, hiện vẫn còn ở B. Kô Siêr, thì người con nuôi H’Tǐ Niê này sinh năm 1875 và mất năm 1975. Là anh ruột của H’Tǐ (vidéo clip của anh HT) nên Y Thuot phải sinh trước 1875 (ví dụ: 1870-1874; ta tạm ghi là 1872*). Như vậy, ông Y Mun H’đơk chỉ được gọi là “Ma Thuôt” sau khi đã có 2 con nuôi đầu tiên, tức sau năm 1875 (là năm sinh của H’Tǐ Niê). 

3. Trên các văn bản hành chánh của Pháp, từ tháng 4/1901 đã thấy có địa danh “Ban-Méthuot” với nghĩa là “Buôn của Cha chàng Thuôt”. Lúc ấy - năm 1900* - thì bà Vợ hai của MT mới được khoảng xấp xỉ 10 tuổi (xem phần B). 
Như vậy, xuất xứ tên người “Ma Thuôt” và địa danh “Ban-méthuot” thì độc lập (không liên quan) với họ hàng của bà vợ hai H’Griêk Niê K’đăm này. Mặc dù Buôn Alê sau này còn được người Êđê gọi là "Buôn Alê Ma Thuôt" và người Pháp gọi là "Buôn Ma Thuôt, Banméthuôt".

4. Note thêm: Y Thuôt (con, sinh 1872*) mất tháng 5/1930, lúc khoảng 55-60 tuổi (tham khảo BAA 1930, No 10, p. 793). Khi mất, Y Thuôt (có vợ là H’Wênh Alêô ở Buôn Niêng) đang là Trưởng Buôn Niêng kiêm Thẩm phán Tòa Luật tục Darlac. 

B. Về bà vợ của Ma Thuôt  ở Buôn Alê (là H’Griêk Niê K’đăm, ở đây ghi gọn là H’Griêk)

1. Bà H’Griêk (còn gọi là Amǐ Thuôt, Ađuôn Đlôông = Bà cao) ở B. Alê sinh năm 18xx (chưa rõ), mất 26.4.1959 (xem bia mộ trên vidéo clip của anh HT). 

2. Năm 1935, bà H’Griêk (Amǐ Thuôt) vẫn còn "xinh xắn” (tham khảo Marie J. Louise Gasc., (1935), Le Petit Parisien en Indochine, Au pays du matriarcat, 06/5/1935, p. 5): Với khuôn mặt trái xoan cân đối, xinh xắn, toát lên vẻ thông minh, sinh động;  cô ấy nghiêng mình trước tôi với dáng vẻ thật quý phái. (Le visage ovale et régulier est beau, l'air intelligent et énergique. Elle s’incline devant moi avec beaucoup de noblesse). Khi đó (1935), mà bà vẫn còn xinh xắn, có vẻ là dưới 50 tuổi; vậy bà H’Griêk này sinh vào khoảng 1890* là hợp lý. Như vậy, bà vợ hai này trẻ hơn chồng (là MT, sinh năm 1824*) khoảng 60-70 tuổi và thậm chí còn nhỏ tuổi hơn cả H’Tǐ (là con gái [nuôi] của MT, sinh năm 1875). 
Như vậy, bà H’Griêk ở Buôn Alê là người vợ sau thì càng hợp lý. 

Nghĩa là, sau khi đã mang tên “Ma Thuôt” rồi (tức là đã có 2 con nuôi TRƯỚC là Y Thuôt và H’Tǐ rồi), ông Y Mun  mới lấy bà H’Griêk làm vợ hai; rồi sau đó mới nhận 3 con nuôi SAU (H’Griêp, H’Đaak và Y Blưi Niê K’đăm; đều ở Buôn Alê và đều là cháu gọi H’Griêk bằng Dì, xem vidéo clip của anh HT).

3. Khi mất (26/4/1959 tại BMT) bà H’Griêk thọ khoảng 60-70 tuổi (cũng phù hợp với tên Ađuôn Đlôông vì Ađuôn nghĩa là Bà).

--------------

Túm lại, 

(1). Tên Ma Thuôt của ông Y Mun H'đơk (có từ sau 1875) và địa danh Banméthuot (có từ 1901) có xuất xứ từ tên của người con nuôi đầu tiên của MT tên là Y Thuôt Niê (1872*-1930) ở B. Kô Siêr.

(2). Bà vợ cả của cụ MT (H'KKK Niê) chính là con gái của Trưởng Buôn Kô Siêr là Y Ngut H'đơk = Ama Plơi. Ama Plơi vừa là Cha vợ vừa là Cậu ruột của ông Ma Thuôt.

(3). Cũng theo vidéo clip của anh HT khi phỏng vấn Ông Ma Xuân (Ma Xuân kêu Ma Thuôt là Ông Cố) hiện ở B. Kô Siêr thì: Ngôi mộ của Ông Ama Plơi (cha vợ của MT) nằm ở khu vực Nhà máy nước, Đường Nguyễn Tất Thành hiện giờ. Con đường này xưa kia người Êđê gọi là "Êlan P'răng" còn Pháp kêu là Route d'Annam. 
Không lẽ ngôi mộ của cụ Ama Plơi chính là cái ụ đất to đùng ở khu vực 70 Nguyễn Tất Thành hiện giờ?

(4). Và, CÁI NÀY ĐÁNG CHÚ Ý: Cũng theo Ma Xuân, mẹ của Ma Xuân còn kể lại rằng, ngôi mộ của cụ Ma Thuôt thì nằm gần với mộ Ama Plơi, không ở trên đầu mộ (hướng Đông), không ở dưới chân mộ (hướng Tây) mà nằm "xéo xéo vào phía trong"; rất có thể là hướng Tây Nam ngôi mộ của Ama Plơi. Đây cũng là một manh mối thú vị.

Chờ xem...

xứ thượng

Giới thiệu về tôi

Thứ Hai, 18 tháng 7, 2022

HAI BÀ VỢ CỦA CỤ MA-THUÔT (MT) *Nguyễn Viết Kình

Nguyễn Viết Kình

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Bài đăng phổ biến

theo dấu chân bạn