Ngược dòng Krông Ana ...

Hồ Lăk
Năm 1935 Saurin, nhà địa chất Pháp nổi tiếng về những công trình nghiên cứu địa chất Tây Nguyên, đã chứng minh hồ Lăk hình thành trong một đợt phun trào núi lửa dữ dội thời tiền sử. Một dòng dung nham nóng chảy tràn xuống chắn ngang thung lũng của một nhánh sông Krong Ana (sông Cái), nước ứ lại ở vùng thượng lưu của con đập thiên nhiên ấy tạo thành hồ Lăk. Định vị trên độ cao 500m, Hồ Lăk rộng gần 600ha giống như một bầu nước lung linh, chung chiêng giữa bầu trời.

Trong sâu thẳm lịch sử của người M’nông huyện Lăk, những ngày tháng rùng rợn của đợt phun trào núi lửa vẫn còn tươi rói, lý giải sự ra đời của hồ Lăk. Đợt phun trào được mô tả như cuộc chiến khủng khiếp giữa nước và lửa trong những câu chuyện cổ M’Nông: “Lửa thè ra hàng trăm ngàn lưỡi đỏ, ào xuống sông,làm nước sông sôi lên sùng sục, cây to cháy xém, cây nhỏ thành than, núi đồi đồng ruộng khô nẻ. Cuối cùng, khi nước cạn khô phải trốn vào ống nứa, vào ống tre lồ ô, tre a lê hay chui xuống đất, thì lửa co mình vào trong các tảng đá. Để lấy lửa, người M’nông phải đập vỡ các tảng đá còn đang nóng bỏng...”.( Trích trong "Vùng đất núi lửa Tây Nguyên vẫn đang cựa quậy" của Vũ Đình Hòe)

Một làn sương hư ảo nhả xuống mặt hồ. Dãy núi vòng cánh cung rộng thênh làm hậu cảnh vĩnh cửu cho con hồ ở phía xa ấy khói sương cũng giăng phủ, kéo rê đi, chỗ đậm chỗ nhạt theo sắc trắng xám của sương. Các buôn làng M’nông lâu đời tít bên bờ bên kia của hồ bị sương “ngậm” mất, chưa thể thấy le lói ra vào lúc này. Những sợi nắng đầu ngày tinh khiết như màu mật ong đục thủng những màn mây xám ban sớm để rót le lói ánh sáng xuống con hồ mênh mông.
Một chiếc thuyền độc mộc M’nông của người tần tảo xẻ sương và ánh vàng ngọt lịm ấy hiện ra. Đó không phải là cảnh dàn dựng kỳ công của đạo diễn bậc thầy nào đó cho một bộ phim về miền hoang dã, mà là những gì bày ra thật mỗi sớm bên hồ Lak. Khi hoàng hôn về, hồ phơi ra cũng tương tự, chỉ có là sắc màu và giai điệu khác đi theo sự phối vẽ vạn vật thực chất của trời cao kia.(Trích đoạn" Xứ Lak, hồ đẹp đến hơi thở cuối cùng " của Nguyễn Hàng Tình).