Người M'nông ở Lắk nói chung, ở buôn cổ M'liêng nói riêng không thể sống xa rừng, ai ai cũng rành rẽ từng lối nhỏ của rừng già, điều ấy miễn bàn cãi. Nhưng có một cánh rừng không quá xa làng, một cánh rừng không có vực sâu, không có thú dữ, không có bẫy chông... nhưng chẳng mấy người dám bước vào. Cánh rừng ấy, nói như ông Y Thon Ênuôl, Trưởng buôn M'Liêng, là rừng ma, địa bàn của những hồn ma bóng quế, nơi từng một thuở là chốn bất khả xâm phạm của người làng!
Khu rừng này nằm phía sau nhà rông của làng. Sau nhà rông có một cây đa khổng lồ - biểu tượng của chốn rừng thiêng.
Ở đây tôi gặp một số nấm mồ được đổ bê tông với bia đá hẳn hoi. Nếu không có những chiếc ché thủng đáy nằm úp ngửa, ngả nghiêng bên các mồ mả, chắc hẳn vùng cấm địa này chẳng có gì được gọi là nổi bật.
Những chiếc ché mà tôi gặp rất đẹp, nhiều chiếc qua tay người sử dụng đã lâu, lên nước bóng loáng. Có ché hoa văn rực rỡ, màu men tinh tế, có những quai cầm kỳ lạ mà sau này từ các già làng, tôi mới biết những chiếc ché ấy có tên yang-dâm, hay ché djiring là những ché nhiều năm tuổi mà ngày trước, để có được chúng, chủ nhân phải đổi bằng những đôi trâu mộng...
Rời cấm địa giữa rừng già, trở về làng, tôi gặp các cụ già hỏi chuyện về sự hiện diện của những chiếc ché bí hiểm và được các cụ giải thích thấu đáo. Cụ Y Prông cho biết, người M'nông ở Lắk quan niệm và xem ché đựng rượu là vật thiêng gắn với đời người từ lúc anh ta được sinh ra cho đến ngày hồn lìa khỏi xác.
Một già làng khác nói rằng khi một đứa trẻ sinh ra, cha mẹ để mừng sự chào đời của nó ngoài gà vịt đãi người thân, dân làng không thể thiếu ché rượu. Rồi khi làng cúng thần trong lễ ăn đầu lúa, ché rượu quý nhất, thơm nhất được dùng mời thần linh, để các thần về ăn thịt, uống rượu, cùng chia sẻ niềm vui cũng như lắng nghe lời nguyện cầu của dân làng.
...
Vì những lẽ đó, người M'nông rất trọng những chiếc ché giá trị chứa thứ nước thiêng mà họ tin có linh thần trú ngụ trong đó. Nên khi một người qua đời, gia đình sẽ dành chiếc ché quý nhất mang ra rừng ma, đập thủng đáy để người chết sử dụng. Và có gia đình để mộ người thân được đẹp đã dày công đúc ngay giữa rừng, bên mộ người thân đôi ché rượu khổng lồ với hoa văn, đường nét tuỵêt mỹ.
Chuyện về những ché rượu ở rừng ma buôn M'Liêng mà tôi gặp chỉ đơn giản là thế nhưng hàm chứa những thông điệp văn hóa khá riêng của người M'nông mà không lẫn vào đâu được. Chính điều này đã tạo nên bản sắc M'nông ly kỳ, quyến rũ dưới chân đỉnh Chư Yang Sin huyền hoặc.( Trích theo "Bí ẩn rừng mộ ché" của T.Phúc Trinh )
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét