Ông Quách Điêu – Đồ Gàn được coi là người Mường Hòa Bình đầu tiên viết bài in trên Tạp chí Nam Phong đầu thế kỷ 20.. và tên ông đã được đặt tên cho một con đường tại xã Vĩnh Lộc A, huyện Bình Chánh.TP HCM..
NHÀ VĂN QUÁCH ĐIÊU - ĐỒ GÀN (1886-1951)
* Lê Va
Quách Điêu bút danh Đồ Gàn, sinh 1886, người dân tộc Mường tại làng Chiềng, xã Mãn Đức, nay là thị trấn Mãn Đức huyện Tân Lạc (vùng mường Bi) tỉnh Hòa Bình. Trước năm 1957, xã Mãn Đức thuộc huyện Lạc Sơn (vùng mường Vang). Vốn là người thông minh, giỏi chữ Hán, nhưng thời thuộc Pháp ông không tham gia chính sự, mặc dù thời tráng niên của ông đã có tỉnh Mường, rồi tỉnh Hòa Bình. Các chức sắc lãnh đạo tỉnh đứng đầu là quan Tuần phủ đến quan Án sát, quan Thương tá… đều do các nhà lang nắm giữ. Trong số họ nhiều người không biết chữ, giỏi chữ như ông Quách Điêu.
Đã nhiều lần người Pháp vời Quách Điêu làm quan, nhưng ông cáo từ với lý do sức khỏe không được tốt. Không ra làm quan, Quách Điêu vùi đầu vào chữ Hán và sách vở chữ Hán. Xuất thân từ một trong bốn dòng lang lớn (Đinh, Quách, Bạch, Hà), ở mường Bi – lớn nhất trong 4 mường (Bi, Vang, Thàng, Động), lại giỏi chữ Hán (chữ Nho) mà không ra làm quan, đó là sự lạ khác người. Đã thế, ông suốt ngày sách vở, đọc đọc, ghi ghi và chăm chỉ dạy học, nhiều khi quên cả những sinh hoạt bình thường. Vì lý do đó, người ta gọi ông là Đồ Gàn và ông cũng ưng cái tên đó. Cái tên Đồ Gàn gắn chặt với Quách Điêu là thế. Và trong các tài liệu của người Pháp đều viết tên Quách Điêu tức Đồ Gàn, các bài báo của ông in trên Tạp chí Nam Phong cũng đều lấy bút danh Đồ Gàn.
...
Do bệnh trọng, ông Quách Điêu mất năm 1951. Mộ phần của ông hiện táng trên đồi cao khu Chiềng Khến, thị trấn Mãn Đức, huyện Tân Lạc ngày nay.
Về lĩnh vực văn hóa, trong lời giới thiệu của Đào Thế Hùng về cuốn “Người Mường ở Hòa Bình” của Trần Từ tức Nguyễn Đức Từ Chi do Hội Khoa học lịch sử Việt Nam xuất bản năm 1996 có viết: “Đặc biệt khi thu thập tài liệu ở xã Mãn Đức, tức mường Khín (mường Khến – LV), J. Cuisinier được ông lang cun (lang lớn – LV) đứng đầu mường cung cấp cho những tư liệu chủ yếu để trở thành cơ sở cho những luận cứ của bà. Đó là một ông lang thạo chữ Nho, đã từng viết bài cho Tạp chí Nam Phong ở Hà Nội dưới bút hiệu Đồ Gàn…”
Theo Sở Cuồng Lê Dư giới thiệu trong Nam Phong vào năm 1925 (Ất Sửu Khải Định thứ 10), sách chép các sự việc của người Mường theo lịch sử có hệ thống từ cuối đời Hùng Vương bằng 3 ngôn ngữ là Hán – Nôm, Pháp ngữ và quốc ngữ. Xin trích một số đoạn trong “Hòa Bình quan lang sử khảo” của Quách Điêu:
“Đời Hùng – Vương
Phần văn xuôi: Quan lang khởi – tổ, từ cuối đời Văn – lang, là những con thứ, cháu thứ nhà vua, chia phong cho họ là: Đinh, Quách, Bạch, Hà, Xa, Cao. Sáu họ làm quan lang đều đem những người nhà trai, gái vào những chỗ rừng lớn thung – lũng, mở – mang ruộng vườn, chiêu – dân, lập -ấp, rồi sau con cháu sinh – sản nhiều giầu mãi ra, mới lập nên châu, tổng, xã, thôn, lúc bấy giờ họ nhà lang cha truyền con nối, đều xưng làm Quan Lang, con gái gọi là Mãng-Nàng, trên đối với vua là tình cha con, dưới đối với dân mường là nghĩa ông chủ, thầy tớ, tình nghĩa yêu mến nhau rất là thân thiện. Lúc ấy các Quan Lang hoặc về Kinh đô Phong – châu chầu vua, hoặc đem của vật lạ dâng vua (như dân mọi thứ sơn- hào, hoặc làm ra bánh giầy tròn, lấy tượng trời làm cha, bánh chưng vuông, lấy nghĩa đất làm mẹ, đem tiến vua)…
Phần thơ:
Hùng Vương là tổ nước mình
Phong Châu là chốn kinh thành triều đô
Lang từ khởi tổ ngày xưa
Cuối lang văn quốc bây giờ đã xa
Mỗi ngành con cháu đông ra
Họ chia Đinh, Quách, Bạch, Hà, Xa, Cao
Trải nơi rừng rậm đồi cao
Rủ đưa đầy tớ tìm vào khai hoang
Phá rừng núi mở ruộng nương
Chiêu dân lập ấp rộng đường gần xa
Sau này con cháu đông ra
Đặt tên châu, tổng cùng là xã thôn
(từ câu 5 đến câu 16)”
Về lịch sử hình thành tỉnh Hòa Bình, Quách Điêu viết:
“Phần văn xuôi: Năm Đồng – khánh, các Thổ – mục quan lang đều về bái – yết…và nghị – định trích lấy những dân Mường, hạt nào đều có quan lang các tỉnh, như là Ninh – bình, Sơn-tây, Hà-nội, Hưng-hóa mà lập ra một tỉnh, trước thì đóng tại phố Phương lâm, rồi đem dời lên Chợ Bờ, đều gọi tên là tỉnh Phương – lâm, đến năm Thành – thái lại dời tỉnh lỵ về đóng tại đầu làng Hòa-bình, mới đổi gọi là tỉnh Hòa-bình, gồm thuộc cả 5 châu (là Lạc – sơn, Kỳ – sơn, Lương- sơn, Mai – châu, Đà – bắc…)
Phần thơ:
Trích ra bốn tỉnh sau này
Hà Thành, Hưng Hóa, Sơn Tây, Ninh Bình
Đó là bán Thổ bán Kinh
Muốn đem quy tiện cho rành kỷ cương
Vậy nên thêm lập tỉnh Mường
Trước tiên đặt ở phố Phương bây giờ
Thứ sau lập ở Chợ Bờ
Phương Lâm là tỉnh tiếng xưa vẫn truyền
Đến năm Thành Thái niên gian
Rời đưa tỉnh lỵ về bên Hòa Bình
(từ câu 300 đến 310)”
Ông Quách Điêu – Đồ Gàn được coi là người Mường Hòa Bình đầu tiên viết bài in trên Tạp chí Nam Phong đầu thế kỷ 20. Đến đây có thể phấn khởi mà tin rằng, ngay đầu thế kỷ 20, người Hòa Bình nói chung, người Mường Hòa Bình nói riêng đã có một nhà văn, nhà văn hóa – Quách Điêu và tên ông đã được đặt tên cho một con đường tại TP Hồ Chí Minh – đường Quách Điêu mà đến nay người Hòa Bình mới biết để mà ghi nhận, để mà tự hào!
...
...
LÊ VA
*Trích đoạn theo bài viết "Quách Điêu – Người Mường Hòa Bình được đặt tên đường tại TPHCM" của Lê Va đăng trên https://vanhocsaigon.com/quach-dieu-nguoi-muong-hoa-binh.../
*Ảnh Nhà văn Quách Điêu – Đồ Gàn (1886-1951). Ảnh ở Bảo tàng Di sản văn hóa Mường Hòa Bình.
' xlink:href='%23b'/%3e%3cuse fill='black' filter='url(%23c)' xlink:href='%23b'/%3e%3cpath fill='white' d='M12.162 7.338c.176.123.338.245.338.674 0 .43-.229.604-.474.725a.73.73 0 01.089.546c-.077.344-.392.611-.672.69.121.194.159.385.015.62-.185.295-.346.407-1.058.407H7.5c-.988 0-1.5-.546-1.5-1V7.665c0-1.23 1.467-2.275 1.467-3.13L7.361 3.47c-.005-.065.008-.224.058-.27.08-.079.301-.2.635-.2.218 0 .363.041.534.123.581.277.732.978.732 1.542 0 .271-.414 1.083-.47 1.364 0 0 .867-.192 1.879-.199 1.061-.006 1.749.19 1.749.842 0 .261-.219.523-.316.666zM3.6 7h.8a.6.6 0 01.6.6v3.8a.6.6 0 01-.6.6h-.8a.6.6 0 01-.6-.6V7.6a.6.6 0 01.6-.6z'/%3e%3c/g%3e%3c/svg%3e){kind=small}
' xlink:href='%23b'/%3e%3cuse fill='black' filter='url(%23c)' xlink:href='%23b'/%3e%3cpath fill='white' d='M10.473 4C8.275 4 8 5.824 8 5.824S7.726 4 5.528 4c-2.114 0-2.73 2.222-2.472 3.41C3.736 10.55 8 12.75 8 12.75s4.265-2.2 4.945-5.34c.257-1.188-.36-3.41-2.472-3.41'/%3e%3c/g%3e%3c/svg%3e){kind=small}
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét