VĂN VẦN DÂN GIAN MƯỜNG *Tổng Hợp

 

Xứ Thượng

  · 

Đã chia sẻ với Công khai

Những sáng tác văn vần dân gian của người Mường đã được chuyển thể thành nhiều tiết mục văn nghệ trong các lễ hội truyền thống..

VĂN VẦN DÂN GIAN MƯỜNG

*Tổng Hợp

CA DAO, TỤC NGỮ

Ca dao, tục ngữ của người Mưòng khá phong phú, trước hết là những câu nói về các địa danh, vùng đất và đặc sản nổi tiếng của xứ Mường như:

- Nhất Bi, nhì Vang, tam Thàng, tứ Động.

- Cơm đồ, nhà gác, nước vác, lợn thui, ngày lui, tháng tới.

- Măng cuốc núi Chù

Ăn ngoan hơn thịt trâu xóm Bả

- Rau tớn mường Kha,

Ăn ngon hơn thị gà xóm Mận.

...

Hoặc những câu nói về kinh nghiệm sản xuất, tri thức dân gian của người Mường như:

- Sấm Mường Lạ, để dạ mà ăn.

- Sấm Mường Ngay, quăng bừa cày lên gác.

- Sấm Mường Khời, vẫy tay đào củ mài.

- Sai quả dâu gia được mùa lúa ruộng,

Sai quả cha được mùa lúa nương.

- Cấy sớm hơn bừa trưa.

- Bừa lai rai sai mùa vụ.

...

Ca dao, tục ngữ của các dân tộc ở Hoà Bình có những câu nói về ứng xử xã hội và sinh hoạt cộng đồng. Chẳng hạn như ở người Mường:

- Con lang thì lại làm lang

Con nhà tầm thàng thì vẫn là dân

- Một người đàn ông không dựng nổi nhà

Một người đàn bà không cắt nổi gianh.

- Rượu ai người ấy uống

Vóng ai người ấy ngồi

- Hiểu con trai xem bờ ruộng

Xét đàn bà nhìn gấu váy

- Dao sắc gãy chuôi

Người ngay dễ chết.

- Ngủ trưa quen mắt, mắng vặt quen mồm.

...

Ca dao, tục ngữ của người dân tộc ở Hoà Bình còn có các câu nói về ứng xử gia đình, quan hệ nam nữ…..Chẳng hạn như:

Ở người Mường:

- Uốn cây uốn khi còn non

Uốn con uốn khi còn nhỏ

- Yêu nhau đắp vó cũng ấm,

Chẳng yêu nhau chăn bông đệm ấm ễnng chẳng nên.

- Trăm thứ hoa không bằng hoa con cái ( gái).

- Trăm thứ trái không bằng trái hồng cơm (lúa gạo).

- Không lấy được em,

Không phải chê em xấu, em nghèo,

Mà tại tiền cheo trâu cưới

...

TRUYỆN THƠ

... Chủ đề chính ở các tác phẩm truyện thơ là tình yêu nam nữ với những mối tình say đắm của những đôi trai, gái do hoàn cảnh mà trở thành những bi kịch của cuộc đời. Chính nỗi đau thương, day dứt của sự tan vỡ, mất mát, thất vọng về tình cảm ấy lại trở thành nguồn cảm hứng cho các nghệ sỹ dân gian sáng tác ra những truyện thơ nổi tiếng như:

Nàng Nga- Hai Mối,

Út Lót- Hồ Liêu,

Vườn Hoa Núi Cối…

Tất cả những truyện thơ này đều là chuyện về tình yêu nam nữ với chủ đề lên án chế độ hôn nhân cưỡng ép của chế độ gia đình phụ quyền rất rõ rệt… Các truyện đều có cái kết dữ dội bằng những cái chết đau xót của các nhân vật chính và phụ.

SỬ THI

Đẻ đất đẻ nước là một bộ sử thi đồ sộ dài hàng ngàn câu. Nội dung của nó là toàn bộ tư duy cổ của người Mường về sự sinh thành ra vũ trụ, ra con người và vạn vật xung quanh nó. Bộ sử thi này chứa đựng cả một kho tri thức về văn hóa truyền thống của người Mường trong quá khứ.

Theo những công bố mới nhất của các tác giả Trương Sỹ Hùng, Bùi Thiện vào năm 1995 thì Đẻ đất đẻ nước (với ý nghĩa là toàn bộ tang ca) dài tới 61 roóng, mỗi roóng là một truyện về một vấn đề nào đó. Ví dụ như Đẻ gươm, Đẻ xống áo, Điềm gở, Nhòm Mường Bi… Tất cả những roóng ấy được kể trong 12 đêm, thậm chí còn dai hơn mới hết. Sử thi Đẻ đất đẻ nước được kể khi người Mường làm ma cho người chết nhằm giải thích và dẫn dắt hồn người chết, an ủi, vỗ về họ yên tâm về thế giới bên kia, đừng gây chuyện gì cho những người sống. Vì vậy, các nhà nghiên cứu còn gọi Đẻ đất đẻ nước là tang ca của người Mường. Tang ca này được một ông thầy mo trình bày.

Thực ra, đúng như Từ Chi viết: riêng phần “Đẻ đất đẻ nước” dù dưới dạng dị bản dàn trải nhất cũng chỉ chiếm một đêm trong số mười hai đêm kể của thầy mo về toàn bộ tác phẩm. Công trình nghiên cứu gần đây nhất về tác phẩm đẻ đất đẻ nước do Quỹ Toyota tài trợ được lấy tên chung hơn là Mo Mường, ngoài phần nghiên cứu, các tác giả chia Mo mường thành 9 phần từ khởi đầu đến kết thúc với độ dài hơn 400 trang (phần tác phẩm). Có thể nói, sử thi Mo Mường là tác phẩm đồ sộ nhất của văn học dân gian Mường. Không những vậy, nó còn là một kho kiến thức nhiều vấn đề văn hóa, xã hội khác của người Mường ở Hòa Bình. Không phải ngẫu nhiên mà áng sử thi này lại được trình bày ở đám tang. Những lời kể không chỉ là sự vỗ về, an ủi, chia ly với người chết mà điều quan trọng hơn đây là dịp người sống cùng tụ họp lại ôn lại lịch sử của cha ông mình, cho các lớp trẻ biết mình sinh ra từ đâu nguồn gốc ra sao và phải làm gì để tiếp tục những cái mà người đi trước đã làm.

Rõ ràng đám tang trở thành một cuộc sinh hoạt cộng đồng trước cái chết của một thành viên của cộng đồng. Đây là dịp cả cộng đồng cùng thắt chặt lại bên nhau để vươn lên tồn tại và phát triển trước những thử thách đang đợi họ. Sử thi Mường như một sợi dây vô hình nhưng hết sức bền chặt và mạnh mẽ xâu chuỗi, gắn kết từng thành viên lại với nhau trong cộng đồng. Vòng quay ấy cứ vận động liên tục làm cho cộng đồng ngày một vững chắc hơn.

...

HBĐT tổng hợp

* Trích đoạn theo nguồn https://www.baohoabinh.com.vn/.../Nhung-sang-tac-van-van...

Tất cả cảm xúc:

67Thái Hải, Lê Thị San và 65 người khác

17

2

Thích

Bình luận

Chia sẻ

Xem thêm bình luận

Quách Bằng

Nghe mo Mường thương lắm ! Bạn mình đã nghe kể về nội dung chưa ?

• 1 ngày
• Thích
• Phản hồi

Xứ Thượng

Quách Bằng Chưa có dịp nào để nghe cả, bạn mình ơi!

• 1 ngày
• Thích
• Phản hồi