LAN MAN VỀ TRÁI KHỔ QUA *Phạm Hoài Nhân

 

Xứ Thượng

  · 

Đã chia sẻ với Công khai

Dây khổ qua bông vàng nhụy trắng, trái khổ qua tuy đắng nhưng đượm thắm... hương... tình... (Vọng cổ)

LAN MAN VỀ TRÁI KHỔ QUA

*Phạm Hoài Nhân

1. Tên gọi Khổ qua

Khổ qua là... trái khổ qua, hiểu theo nghĩa Hán Việt là trái dưa đắng. Tiếng Anh là bitter melon, cũng có nghĩa là dưa đắng luôn. Miền Bắc gọi là mướp đắng.

Ở miền Nam và miền Trung, không biết vì lười phát âm phụ âm kh hay sao, mà người ta thường kêu là ổ qua. Hồi tui còn nhỏ ở nhà, thậm chí phát âm thành hủ qua luôn!

Từ đây trở về sau thống nhất kêu là khổ qua nghen, không mướp đắng hay ổ qua hay bitter melon.

Trong mùa Covid, người ta thường chơi chữ, bày trái khổ qua trên mâm cúng với ý cầu mong khổ rồi sẽ qua. Nhưng cũng có người chơi chữ theo kiểu không bỏ dấu và đọc thành: khổ quá, khó quá, khó qua...

2. Khổ qua trong ca dao

Có rất nhiều câu ca dao, tục ngữ, vè có nhắc đến tên khổ qua. Câu ca dao có nhắc đến khổ qua mà nhiều người biết đến nhất lại không có hàm ý khổ, đắng gì hết. Đó là câu:

Khổ qua xanh, khổ qua trắng

Khổ qua mắc nắng khổ qua đèo

Em thương anh phải có giao kèo

Ký tên đóng mộc mới là mèo của qua

Câu ca dao này có rất nhiều dị bản, chẳng hạn như:

Khổ qua xanh khổ qua trắng

Khổ qua mắc nắng khổ qua đèo

Anh có thương em thì mần giấy giao kèo

Dù sanh, dù tử, dù nghèo em cũng theo

hay:

Khổ qua xanh khổ qua trắng

Khổ qua mắc nắng khổ qua đèo

Thương nhau chi tính giàu nghèo

Gặt xong mùa lúa cau trầu đến em.

hay:

Khổ qua xanh khổ qua trắng

Khổ qua mắc nắng khổ qua đèo

Anh thương em mấy núi cũng trèo

Mấy sông cũng lội mấy đèo cũng qua

hay:

Trời mưa khổ qua đắng

Trời nắng khổ qua đèo

Anh thương em thì làm giấy giao kèo

Lăn tay điểm chỉ em mới thiệt con mèo của anh

Dưới đây là những câu ca dao khác có nhắc đến khổ qua:

Khổ qua mắc nắng khổ qua đèo

Cái mặt như chim mèo, hò hát với ai?

Hai trái khổ qua đặt trên bàn hạnh

Em nghiêng ve ngọc, anh chuốc chén rượu đào

Để người quân tử chí cao

Đủ mùi tanh ngọt, thiếp mới trao ân tình

Cải bẹ xanh nấu với thịt sườn

Nhu thắng cương, nhược lại thắng cường

Làm sao cho ớt ngọt như đường

Khổ qua hết đắng, dạ cang thường hết thương

Chừng nào cây kia không lá,

Chừng nào cá nọ không xương,

Chừng nào ớt ngọt như đường,

Khổ qua kia hết đắng, đạo cang thường mới hết thương.

Đắng khổ qua, chua là chanh giấy

Dầu ngọt cho mấy cũng tiếng cam sành

Giặc Lang Sa đánh tới châu thành

Dù ai ngăn qua đón lại, dạ cũng không đành bỏ em

Đắng khổ qua, chua là chanh giấy

Dầu ngọt cho mấy cũng tiếng cam sành

Thương em, anh đừng dỗ đừng dành

Cậy mai dong tới nói, cha mẹ đành, em sẽ ưng.

Dê xồm ăn lá khổ qua

Ăn nhầm lá đậu chết cha dê xồm

Đói lòng ăn trái khổ qua,

Nuốt vô sợ đắng, nhả ra bạn cười

3. Khổ qua trong âm nhạc

Các bài hát có nhắc đến khổ qua cũng khá khá, cả vọng cổ lẫn tân nhạc như: Trái khổ qua của Viễn Châu, Tình đắng lý khổ qua (Trương Quang Tuấn), Lên bờ xuống ruộng (Trương Phi Hùng), Lưu luyến tình quê (Nguyễn Nhất Huy), Đắng khổ qua (Hoài An & Công Tuấn)...

Trước 1975 có một bài mà khổ qua là nhân vật chính luôn, được lấy tên làm tựa bài hát và khá nổi tiếng, quen thuộc với mọi người. Đó là bài Khổ qua của nhạc sĩ Hoàng Trang. (https://www.youtube.com/watch?v=kHhzdXmghhE)

Đường vào tình yêu

có nhiều trái đắng mang tên Khổ Qua.

Đặc biệt là trong bài hát này, chữ Khổ qua ngoài những nghĩa đã nêu ở trên còn có thể mang một nghĩa khác nữa, đó là Khổ tôi (qua = tôi, phương ngữ miền Nam xưa). Ý này thể hiện trong 2 đoạn:

Từ khi em xưng Cháu

Có phải em vô tình em làm khổ qua?

và

Nên chia cách hôm nay

không lẽ đôi mình

ngày mai chia xa nữa

Xin người yêu chớ sầu để buồn khổ qua...

Phạm Hoài Nhân

*Đèo : Nhỏ, èo uột (phương ngữ Trung và Nam Bộ).

*Trích nguồn http://phnhan.vncgarden.com/.../lan-man-ve-trai-kho-qua...

Tất cả cảm xúc:

96Ly Trinh, Thái Hải và 94 người khác

41

1

Thích

Bình luận

Chia sẻ

Xem thêm bình luận

Hung Kieu

Nói tới khổ qua tôi lại nhớ tới thời gian bị ở tù cải tạo.

Lúc đó đói quá, mỗi bữa chỉ được phát mấy đoạn khoai mì luộc không có muối hột chấm phải ăn lạt.

Phải hái lượm đủ thứ để dồn vô cho đầy bụng chống đói. Thậm chí có lúc phải nhổ cả cỏ đầu rìu luộc ăn đỡ.

Đi lao động ngoài rẫy thông tầm, giờ nghỉ trưa túa ra tìm hái đọt khổ qua rừng về luộc ăn. Gọi là khổ qua rừng vì nó là loại dây leo lá tương tự như lá khổ qua nhưng nhỏ xíu nên gọi đại vậy thôi.

Ăn quá trời đọt khổ qua rừng mà cái khổ lâu quá cũng không chịu qua.

• Thương thương
• Phản hồi
• 2 ngày